Wskrzeszenia na pograniczu dwóch światów - Iwieniec

Wskrzeszenia na pograniczu dwóch światów – część 1
Nie były obce duszpasterzom dokszyckim sprawy oświaty powszechnej i dzieł miłosierdzia bo w roku 1811 prałat Tracewski
dokonał zapisu funduszowego na sumie 1.800 rubli, aby z tych wypłacać 30 rubli na ucznia w szkole Dokszyckiej,
50 rubli na kleryka w Seminarium Mińskim 73 oraz na 3 ubogich [jak zapisano: „na Życie Dziadom Szpitalnym w Dokszycach‖]
50 rubli srebrnych. Ponadto na „anwersarzy czyli wieczyste w Dokszycach Egzekwie Rubli srebrnych dwadzieścia‖.
2. Z życ ia mor a lnego pa ra f ian .
Czas wojen i zmian administracyjnych osłabił bardzo poczucie uczciwości moralnej u parafian i tak z tego okresu zach owały
się nawet donosy do cara czynione przez parafian [np. Annę Bykowską 74 jakoby niektórym zmarłym z ich rodzin
kapłan odmówił pogrzebu. Sprawa rozpatrywana była przez Konsystorz, przed którym proboszcz tłumaczył, że zmarły w
1807 r. Grzegorz Bykowski za młodych lat „rozpustą i najczarniejszymi występkami bawiąc się za co był y wypędzony ze
Szkoły Dokszyckiej‖ dalej wspomina o znęcaniu się nad matką i żoną i o „wyśmiewaniu obrzędów Religijnych (...) za nic
miał Kościół y Sakramenty‖. Ponadto w 1796 r. był skazany na publiczną chłostę na Rynku. Sprawa dotyczyła pobicia w
dniu 18.XII.1806 r. kleryka Sęczkowskiego i zerwania z głowy komendarza ks. Bałtruszewicza nakrycia głowy, dla zab awy
z kolegami. Wszystko to stało się przyczyną choroby proboszcza, jaki później wspominał: „co gdy mnie było z tej a kcyi
doniesione z Altretowanym zostałem, tak że trzy miesiące ś miertelnie z Jego przyczyny chorowałem.‖ Później jeszcze
ks. Rydzewskiego „publicznie czasu targu wybił‖. Za to wszystko, mimo iż na łożu śmierci poprosił o spowiedź u swojej
ofiary, czyli u ks. Rydzewskiego, i sakramentami był zaopatrzony, to został przez proboszcza ukarany (a raczej dotknęło to
jego rodzinę), prywatnym pogrzebem, czyli takim gdzie obrzędy pozbawiono, jak to określił to sam proboszcz: „pompy,
publicznego Konduktu, wystawienia Katafalku.‖ 75
3. Kap lice na te ren ie pa ra f ii.
Dokumenty wizytacyjne wspominają o pięciu drewnianych kaplicach w następujących miejscowościach:
a. kaplica na cmentarzu w Dokszycach, postawiona została w 1802 r., nosiła tytuł Św. Michała. 76 Był to drewniany budynek
zbudowany na podpiwniczeniu. Do wnętrza prowadziły drzwi malowane na zielony kolor, a drugie drzwi z tyłu kaplicy
prowadziły do podziemia. Okien 4, w tym dwa okrągłe na prezbiterium, również na zielony kolor malowane. Wewnątrz,
według opisu z 1829 r., była „figura Pana Jezusa Antokolskiego przystojnie rżnięta w Szacie Lamowej Szychowcy‖, a pod
nią ołtarz, jaki stanowiła „Mensa z Szufladkami‖.
b. kaplica w miejscowości Zamosz – określana także jako: „kościół w dobrach marszałka guberni mińskiej‖, należała do
najokazalszych budowli i nazywano często „filia lną‖.
c. kaplica Olborowicze, o której wspomina m.in. wizytacja z 1829 r.. 77
d. kaplica Hnieździłowo – zadbana i utrzymywana bo wspomniano: „we wszystkie rekwizyty na nabożeństwa opatrzona‖.
e. kaplica Turki – chodzi raczej o wydzielony pokój w obiekcie nazwanym: „dom mieszkalny, w którym po prawej stronie
dwa Pokoje i Kaplica do której wejście z pokoju pierwszego. 78
4. Budyn ki p lebańs kie.
Budynki plebańskie rozmieszczono na 5 morgach ziemi jako na placu z dóbr „zasnowanych pod kościół, ogrody, place i
zabudowę gospodarczą nadaną bp. Kiszką‖ Plebania była na jednym dziedzińcu z zabudowaniami gospodarczymi.
Umieszczono tam takie budynki jak kuchnia, spichlerz („świreń‖), stajnie, wozownia, piekarnia, warzywnia, wędlarnia.
Natomiast za bramą znajdował się budynek szkolny, szpital i domek 79 .
Opisując po kolei zabudowania plebańskie przekazano nam, że: Plebania - była budynkiem drewnianym z gankiem
wspartym na 4 kolumnach, posiadała 22 okna. Na temat rozmieszczenia pomieszczeń dokument pisze: „z jednej strony
pokojów cztery i garderoba z drugiej pokojów trzy, salon i kredens a w sieniach spiżarnia‖ Opis wskazuje na solidne sko nstruowanie
obiektu, ponieważ dodano, że to budowla „na podmurowaniu dobrze zbudowana ze sklepami u spodu‖. Ponadto
uposażona była plebania w solidny kawałek ziemi uprawnej: 4 włoki [położone o 3 wiorsty od plebani] i 22 włoki [5 wiorst
od plebani]. Inne zabudowania kościelne w tej miejscowości to: Domy altaryjskie jakie zbudowane za miastem w 1784 r.
kosztem kapituły żmudzkiej „po pożarze jaki rozpoczął się z tego domu spalony wraz z zabudową gospodarczą‖ [LuPD].
Ponadto dla parafialnych dzieł miłosierdzia funkcjonował Szpital, jakim był oddzielnie stojący budynek, w którym mies zkało
kilku biednych z parafii, gdzie ok.. 1839 r. żyły tu 3 osoby. 80
5. S zko ła p ar af ia lna .
Natomiast Szkoła – to budynek szkolny powstał staraniem ks. Tracewskiego w 1800 r. który jednak uległ spaleniu w pożarze
w 1809 r. 81 W dokumentach dotyczących szkolnictwa parafialnego w Diecezji Mińskiej znajdujemy materiały z lat:
73
GAB sygn. 1871-24-619 k. 1 opisuje, że fundusz seminaryjny był przeznaczony „na wykształcenie kleryka dla plebani dokszyckiej‖, o czym na
także wspomniano na k. 8, gdzie umieszczone wyszczególnienie, ze „w Seminarium Mińskim Rubli Srebrnych pięćdziesiąt‖.
74
GAB sygn. 1781-24-79 autorka petycji do cara mieszkała w jurydyce plebańskiej.
75
GAB sygn. 1781-24-79 k. 1.
76
B-dok-1829, k.7-8 „Kościół pod tytułem św. Michała razem ze sklepem pod całym tym kościołem r. 1802 kosztem plebana teraźniejszego pobudowany
na podmurowaniu z kamienia z wapnem wychodzącym od ścian sklepowych‖.
77
LuPD-1829, k. 7.
78
LuPD-1828, k. 8.
79
W 1827 r. mieszkał tam malarz, określany w dokumentach jako: „Mieszczanin Dokszycki‖, por.: LuPD-1828.
80
GAB sygn. 1781-24-619, k. 64.
81
Sama szkoła powstała podobno staraniem ks. Tracewskiego w 1792 r. [por. LuPD-1828, k. 7, rdz. VIII].
49