Wskrzeszenia na pograniczu dwóch światów - Iwieniec

Poc z. XI X w. – p r zyna le żnoś ć do t wo r zone j w Za mos zu pa ra f ii.
Co do samej wioski Zaszcześle, to wiadomo że od roku 1823 miejscowość ta była własnością rodziny Drozdowiczów. 24
Nie mamy informacji o istnieniu tu kaplicy czy jakiegoś innego obiektu religijnego, prawdopodobnie w tym czasie odniesieniem
dla katolików zamieszkujące te tereny był wspomniany kościółek w Zamoszu lub pobliskie miasteczko Hołubicze i
istniejąca tam cerkiew unicka. Możliwe, że po 1849 r., a więc po modernizacji diecezji [odłączenie dekanatu dziśnieńskiego
do diecezji wileńskiej], powstała konieczność, by zatroszczyć się o życie religijne dla mieszkających tu katolików wewnątrz
wydzielonej parafii w ramach struktur diecezji mińskiej, co więc zacieśniło relacje z proboszczami w Dokszycach.
1855 – c menta rna kap lica .
Kaplica wioskowa na cmentarzu w Zaszcześlu pojawiła się prawdopodobnie ok. 1855 roku. Potwierdza jej założenie skarga
przedstawiona przez prawosławnego dziekana z Głębokiego, który gdy kilka lat później, domaga się zamknięcia kaplicy,
pisze o jej powstaniu w sposób następujący: „Właściciel wioski Zaszcześle Borys owskiego ujezdu, Głębockiego powiatu
szlachcic 25 Drozdowicz rzymskiego wyznania 16 lat temu pobudował bez zezwolenia na cmentarzu wioski Zaszcześle
niewielką kaplicę o charakterze grobowca po 10 latach powiększył ją.‖ Ponieważ pismo nosi datę 23.III.1871 r. łatwo
można wiec ustalić czas powstania kaplicy. Co do liturgii, jaką tu sprawowano, to wspomniane źródło informuje nas, że
odpusty odbywały się kilka razy w roku. Przede wszystkim w dzień oznaczony datą 23.IV. czyli na św. Jerzego oraz w
dzień proroka Ilji (św. Eliasza), jaki wypadał dnia 21.VII, ponadto corocznie w święto Matki Bożej odprawiane dnia: 1.X
nabożeństwa ściągały wiele osób z okolicy. Dodatkowo ksiądz modlił się z ludem jesienią, w czasie modlitw za zmarłych
oraz w Wielkim Poście. Wiadomości powyższe czerpiemy z listu dziekana prawosławnego, który skierował do władz mińskiej
guberni, z prośbą o zamknięcie kaplicy, ponieważ utrudnia mu prace nad wprowadzaniem prawosławia w okolicy.
Na podstawie tych informacji możemy stwierdzić, że wybudowano kaplice za proboszcza ks. Józefa Budkiewicza w
1855 r., a rozbudowana była ona w 1865 r. Istnieje jednak i inna relacja zawarta w dokumencie wizytacyjnym z 1899, 26 a
mówiąca że zbudowano ją w 1857 r., a poświęcał dziekan borysowski ks. Augustynowicz. Oczywiście kaplica mogła istnieć
już kilka lat wcześniej, 27 a w podanym czasie została „zalegalizowana‖ przez przedstawicieli diecezjalnej hierarchii.
1873 – s pó r z p ra wos ła wny mi.
W powstałym sporze pomiędzy katolikami a prawosławnymi odniesiono się do władzy cy wilnej i dnia 31.XII.1873 r. Gubernator
Miński nakazał rozebranie kapliczki w wiosce Zaszcześle. Czyniono to chyba zbyt opieszale lub składano apelacje,
bo z dnia 11.XII 1883 r., mamy kolejny list [tym razem powstały po żalach prawosławnego dziekana z Doks zyc] nakazujący
kapliczkę rozebrać, materiał sprzedać, a uzyskane tą drogą pieniądze wpłacić do Konsystorza katolickiego.
Wygląda jednak, że sprawa nie nabierała tak szybko mocy prawnej i zabrakło konkretnych działań skoro kolejny kat alog
diecezji R-moh-1884, określił wciąż kaplicę w Zaszcześlu jako czynną. Podobne nieścisłości wydrukowano w Słowniku
Geograficznym, 28 gdzie znajdujemy delikatne odniesienie tego terenu do parafii katolickiej w Dokszycach: „3 okr. pol. i
kat. i Dokszyce‖. Cóż, więcej nie wypadało pisać z obawy na cenzurę.
1905 – od rod zen ie koś ció łka w Zas zc ześ lu .
Nieco zagadkowym staje się rok 1902, jaki wspominają po kolei wszystkie katalogi powojenne, pisząc: „Zaszcześle – SS
Rosarii BM.V. par. lignea. sumpt. parochian a 1902 constructa‖ 29 i chyba trzeba postawić hipotezę, że uzyskaniu w tym
roku zgody na odtworzenie kaplicy, jest to jeszcze okres przed ukazem tolerancyjnym (1905 r.). Natomiast karta rejestracyjna
świątyń katolickich obrządku łacińskiego, która zachowała się w Archiwach Wilna 30 , (z ok. 1930 r.), podaje: „parafia
etatowa, drewniana kaplica z 1905 r., ze środków parafialnych wzniesiona, zabytkiem nie jest.‖ Budowniczym był „niejaki
Dunowski‖ z funduszów zebranych praz „okolicznych mieszkańców‖. 31
1917 – w d ie ce zji mińs kie j.
Odrodzenie diecezji mińskiej, na kilka dni przed Rewolucją 1917 r., pozwoliło na nowo zorganizować przy tym kościele
filialną kaplice. Dojeżdżali tu kolejno proboszczowie z Dokszyc, najpierw ks. I. Radziwiłła, a później ks. F. Cybulski. Za
czasów tego ostatniego proboszcza, w lipcu 1925 r., biskup miński ks. Z. Łoziński wydzielił tu z terenu Dokszyckiej nową
parafię, nazywając ją Zaszczelańską z filialnym kościołem w Królewszczyźnie. 32
24
A. Jelski, Zaszczesle, SłG T 14, s. 454-455; podobnie OpB [wyd. z 1847 r.] wg danych z rewizji dokonanej w 1834 r. pisało o należących do tej rodziny
dobrach: 1 folwark, 2 wsie i 33 mężczyzn funduszowych [pańszczyźnianych].
25
Użyto tu słowa „dworianin‖, co raczej oznaczałoby i właściciela ziemskiego majątku.
26
GAB, sygn. 1781-26-1481, k. 12, nr 128-130, gdzie w dokumencie wizytacyjnym z 1899 r. informacje zawarta w materiale o kaplicach.
27
Dokument wizytacji z roku 1856 mówi tylko o kaplicy Zamoskiej, wszystko mogło się dokonać po zabraniu Zamosza przez prawosławnych
28
Cytat za A. Jelski, Zaszcześle, SłG T 14, s. 454-455, gdzie czytamy: „wś. i folwark nad rzeką Zaszczeslanką pow. borysowski. w 3 okr. pol. gm. i
kat. I. Dokszyce o 123 w od Borysowa. Wś. ma 6 osad. fol. około 8 włók od 1823 dziedzictwo Drozdowiczów za poddaństwa należało do nich 33 włościan
gł. mężczyzn, miejscowość falista, kamień narzutowy‖.
29
Np. R-wil-1935, s. 55, nr 21.
30
IAW sygn. 694-5-1584, k. 11.
31
ABW sygn. 318-1730, k. 6-7 „Kościół we wsi Zaszcześle gm. Hołubickiej pow. Dziśnieńskiego został zbudowany w roku 1905. Budował go niejaki
Dunowski za pieniądze zebrane od okolicznych mieszkańców Zaszcześla. Z ofiarodawców wyróżnił się hojnym datkiem mieszkający podówczas we
wsi Dziaduszki D-r Asonowicz, który ofiarował podobno 600 rb. Rosyjskich, jak również właściciel folwarku Krupskie Mieczysław Szklenik‖.
32
IAW, sygn. 694-5-1584.
177