Wskrzeszenia na pograniczu dwóch światów - Iwieniec

Dokszyce – parafia p.w. Trójcy Przenajświętszej
1797-1808 r., oznaczonych tytułem: „Shema Wiadomości o Szkołach Parafialnych-Dokszyckich y Naukach w Nich dających
dla Dzieci Płci Męskiej Imionami i Nazwiskami tu wyrażonych – zostających na Ur. 1801 męca Apryla 2 Dnia”. 82
Tam to opis całej szkoły parafialnej, a na pytanie dotyczące utrzymania: „na jakiej fundacji ?‖ odpowiedź: „sam pleban
utrzymuje‖ a na inne: „siła klas ?‖ odpowiedź: „klas Dwie‖. Również informuje nas ten zapis, że do pierwszej klasy
uczęszczali uczniowie w wieku 8-16 lat w liczbie 15 osób 83 , do drugiej klasy uczęszczało 7 uczniów w wieku 11-17 lat. 84
W rubryce „czego się uczą ?‖ jest umieszczony bardzo szczegółowy opis przedmiotów, 85 z zaznaczeniem, że tutaj pierwszą
klasę uczy: „Dyrektor pensjonowany od Plebani JW. Antoni Lewicki mający lat 25 uczy‖, a drugą klasą ten sam dyrektor
„przy pomocy JKm Bazylego Ginki Komendarza Kościoła‖.
W tym samym zbiorze dokumentów informacje dotyczące szkoły parafialnej po 7 latach, 86 gdzie mowa, że „Szkoła Parafialna
jest zaprowadzona przez teraźniejszego Plebana od r. 1790 Domu nadto Osobnego nie miało dotąd lecz mieścił
Szkołę w swoim Mieszkaniu Pleban – w tym roku osobny Dom Szkole blisko Kościoła na Gruncie Funduszowym Plebańskim
Drewniany na Podmurowaniu gontem kryty dość duży y wygodny pobudował kosztem własnym, w którym Izb jest
sześć. Nauczyciel Szkoły utrzymywany przez Plebana miejscowego nazywa się Stefan Smolski y Ten nie zajęty innemi
Obowiązkami uczy od 1807. Drugi który uczy samych początków czytania nazywa się Maksymilian Prokopowicz i ten jest
razem Organistą Kościelnym uczy od Roku 1801. Teraz znajduje się w tey szkole Mężczyzn szlachty 12, Mieszczan 16,
Włościan 6, Niewiast --, Mieszczan 9‖. Ponadto w budynku szkolnym było miejsce na mies zkanie dla nauczyciela. 87 Znamy
także nazwiska stypendystów utrzymywanych z fundacji Tracewskiego i Skorulskiej. 88
6. W ypos a żen ie koś cio ła i fundus z Br act wa Ś w. T ró jcy .
Do majątku bractwa należały w 1829 r. przechowywane w kościele sprzęty procesyjne: ołtarzyk, 3 chorągwie i 3 proporczyki,
co wskazywałoby na obowiązek uświetniania procesji liturgicznych przez to stowarzyszenie. Natomiast według
zestawienia inwentarza o wyposażeniu kościoła wynika, że i sam kościół posiadał wiele cennych rzeczy, np. 103 ornaty, 5
kap. [prawdopodobnie zawyżone nieco dane bo zawierają w sobie chyba liczby stuł i manipularzy].
7. Ad min is tr ac ja s a kr a mentó w i pog r zeby w lata ch 1800 - 1839 r . Tabela 12
Rok Chrz. Ślub Pogrz. Rok Chrz. Ślub Pogrz. Rok Ślub Chrz. Pogrz.
1800 - - 36 1830 48 19 43 1835 57 15 63
1801 - - 36 1831 - 10 53 1836 52 25 -
1827 - 20 20 1832 - 18 23 1837 87 45 -
1828 - 14 43 1833 - 12 47 1838 84 14 26
1829 63 14 31 1834 48 15 46 1839 79 16 19
Dane powyższe zaczerpnięto z księgi metryk [GAB sygn. 937-4-33a], lata 1800-1801 r. policzone zostały tam razem i
przy pogrzebach powinna być suma 72. Największa ilość ochrzczonych związana z czasem likwidowania unii [1837-1839
r.], możliwe wiec, że chodziło o ratowanie się rodzin katolickiej przed włączeniem ich do cerkwi prawosławnej.
Natomiast odnośnie ślubów wiadomo, że zawierane w większości na jesień, co zdawało się być tradycją białoruskiej
wsi, bo opisując obrzędy weselne w niedalekiej parafii Hana w tymże powiecie borysowskim wspominano, że odbywały
się one zazwyczaj po zakończeniu prac w polu, a wiec po święcie „Pokrow‖ i nie później niż koniec listopada, bo kończyć
powinny się przed 1 niedzielą Adwentu. 89
8. Neof ic i.
Zdarzają się w tym czasie konwersje także wewnątrz wielkich religii monoteistycznych i tak w roku 1839 zanot owano za
zgodą biskupa chrzest, wyznania żydowskiego, Hirfy Dawidowicza s. Dawida i Gity. Otrzymał on imię Jan, a nazwisko
Dobrowolski. 90 Widać więc powolną asymilacje na Litwie wyznawców religii mojżeszowej i akceptacje dla tradycjami
zachodniej poprzez przyjmowanie nowych, polsko brzmiących nazwisk.
82 GAB sygn. 1781-32-147, k. 5.
83 Wincenty Frankowski, Jan Hrechorowicz, Ignacy Kutwiec [ci dwaj z dopiskiem „dzieci prezbiterów uniackich‖], Józef Przywalski, Horian Łuniewicz,
Maciey Malantowicz [dziecko prezbitera unickiego] Jan Podbipiętta, Antoni Wojnicz, Benedykt Saulski, Jan Michałowski, [„wyznania greckiego‖],
Antoni Sielicki, Jan Sielicki, Mikołaj Boroziłowski, Adam Szymakowski, Piotr Szyszło [trzy ostatnie osoby z dopiskiem: „miejskie‖].
84 Przy wszystkich nazwiskach dopisek: „szlacheckie‖. Byli to: Feliks Tracewski, Adam Łuniewski, Antoni Sienicki, Roch Baykowski, Felicjan
Woynic. Tylko przy nazwisku: Szymon Fiodorowicz, zaznaczono że pochodzenie „miejskie‖.
85 „Wszyscy Ci piętnastu w pierwszej klasie będąc uczą się czytać po Polsku, po Rosyjsku y po Łacinie, prócz tego Katechizm, Nauki moralney,
Artmetyki początkowey, Ortografi Polskiey, Rosyjskiey i Łacińskiey. Początków z Gramatyki Języka łacińskiego – Formują Charaktery z Rosyiskiego. W
Drugiej Klasie (...) Uczą się Konstrukcji Łacińskiej-tłomaczenia z Łaciny na Polski, też z Ruskiego na Polski- Artmetyki wszyskey jako to Frakcyi y
różnych Liczb składanych Początków Geometryi – Geografi, Historyi z Pisma św. y Narodowey. Sposobu pisania Listów Nauki moralnych prawa przyrodzonego.
Układają się do Regufratę (?) oraz formują charaktery Ruskiego y Polskie‖ cyt. za GAB sygn. 1781 -32-147 k. 6.
86 Wiadomości o Parafii y o Szkole Parafialney w Powiecie Borysowskim Parafia Dokszycka Plebania Kollacji Biskupa Dyecezjalnego Mińskiego, jaka
to informacja podpisana została dnia: 4.V.1808 r. przez „Szymona Tracewskiego Senior Kanonik Katedry Mińskiej y Infl. Pleb. Dokszyckiey‖ – cyt. z
GAB sygn. 1781-32-147, k. 6.
87 Por.: DM T1, s. 98.
88 Stanisław s. Leonida Bocianowskiego l. 13, Józef s. Józefa Radziszewski z fundacji Skorulskiej.
89 Obrzędy weselne ludu wiejskiego w guberni mińskiej, w powiecie borysowskim w parafii hajeńskiej, obserwowane w latach 1800, 1-szym i 2-gim, z
niektórymi piosenkami i ich zwyczajną nutą. „Tygodnik Wileński‖, Wilno 1819, T 7, s. 1-18; 81-104. Czytamy tam o tradycji małych zaręczyn, wielkich
zaręczyn, zmówin i później dopiero bezpośredniego wesela.
90 GAB sygn. 937-4-34, k. 41. Nr 59/1839.
50