Wskrzeszenia na pograniczu dwóch światów - Iwieniec

Rozdział
-datorski. Drugi w Prezbiterium Obydwie sklepione. Okien w kościele 7.‖
Klasztor wydawał się być starą budowlą, gdyż określano go jako „Drewniany w Roku 1684 postawiony...‖, ale w innym
zapisie wspomniano o jego przebudowie w latach późniejszych: „klasztor piętrowy drewniany około Roku 1736 zbudowany
gontem pokryty w Roku 1796, przedzielony korytarzem na krzyż‖. Przebudowa, jaka została ukończona dnia
3.VIII.1796 r., 46 doprowadziła do tego, że budynek klasztorny stał się bardziej wygodny i zawierał w sobie następujące
pomieszczenia: „Mieszkania Cel 8, refektarz, Spiżarnie, Szafarnie, Kuchnie, dobrze wyposażoną za Urzędu, w Celi Kazn odziejskiej
Biblioteka‖. Z budynków typu gospodarczego, jakie w tym czasie stanowiły zabudowę klasztoru wymieniano
kilka, były to: „Zabudowania folwarczne na jednym placu gdzie kościół i klasztor jest zbudowany. Folwark gospodarczy z
zabudowaniem tam Piekarni (...). Warzywnia nowa, z Drzewa pobudowana. (...) Chlewów 3, Browar z łaźnią, studnia,
słodownia, tok do młócenia konopi, wozownia, Odryna na Siano, Spichlerz na 2 piętra‖.
1810- 1817 – g wa rd ian e m o . Ep ifan i W I DUCKI (OF M) . 47
Wiadomości o tym przełożonym czerpiemy na podstawie 48 listu do biskupa z 1810 r., gdzie podpisał się jako: „przeor et
Curatus C-ntus Berezin (...) Ord. M Obser (...).‖ Z powyższego wiadomo, że pełnił w tym czasie obowiązki również proboszcza
i jemu przyszło odpowiadać za kościół oraz parafię w czasie tragicznych lat wojen napoleońskich. Aby wyrobić
sobie zdanie o tym trudnym czasie możemy sięgnąć po zapis mówiący o powstałych szkodach w obejściu klasztornym z
dodaniem informacji, że czynili to żołnierze, prawdopodobnie nie tylko francuscy! Gdy więc opisywano to gospodarstwo
cztery lata później wspomniano, że stały tam : „Stajnie, wo zownie, Odryny drewniane Dachy z onych w roku 1812 Nieprzyjaciel
pozdejmował i podpalił, dotąd jeszcze nie poprawione.‖ 49 Dodano wtedy również, że „parkany podobnie w roku
1812 zostały popalone przez różne wojska.‖ Tak więc mowa być tu powinna o przemarszach francuskiej koalicji 50 , jak i
partyzanckich wojskach rosyjskich pod dowództwem gen. Kutuzowa (XI.1812 r.).
W tym też czasie nastąpiło połączenie Prowincji Litewskiej Bernardynów z Prowincja Ruską, a nowy twór administracyjny
nazwano prowincja Litewsko-Ruska. Powyższe zmiany zwiastowały spadek liczbowy w klas ztorach prowincji. Narazie
nie dotyczyło to klasztoru w Berezyno, cieszącemu się dobrym położeniem na trakcie handlowym i przy rzecznej
komunikacji, ułatwiającej transport ludzi i towarów. W roku 1816 w klasztorze mieszkało 5 zakonników. 51 Natomiast spis
powstały w czasie wizytacji z roku 1817 wymienia tych samych braci z dodaniem opisu ich edukacji, z jakiego wynika, że
nawet bracia laicy umieli czytać i pisać. Średnia wieku wyniosła wtedy 46 lat. 52
1820 – g ward iane m o . Hipac jus z MA RTUSZ EW S KI ( OFM ). 53
W roku 1820 w klasztorze mieszkało 5 zakonników, a średnia wieku wynosiła 49 lat, byli to trzej kapłani: o. Hipacjusz
Martuszewski, mający 59 lat przełożony tej wspólnoty; o. Nikifor Szymonowicz, 50 letni wikary klasztoru i parafii; o.
Fortunat Wołłowicz - 30 lat życia, oraz dwaj bracia zakonni: br. Jacek Hanniny, 60 letni zakrystianin oraz tercjarz francis zkański
br. Anastazy Bohusz mający 44 lat życia. O funkcjonowaniu klasztoru wspominają notatka sporządzone w 1821 r. 54
Na terenie parafii w tym czasie [1820 r.] było 167 domów katolickich, mieszkało w nich „przystępujących do sakramentów‖
466 mężczyzn i 479 kobiet [razem: 945 osób] oraz „niesposobnych do sakramentów‖ 127 mężczyzn i 107 kobiet
[razem: 234 osób], co dawało łącznie liczbę 1.179 osób wyznania rzymsko -katolickiego. 55
Przy szkole parafialnej, która na swoje funkcjonowanie nie miała wydzielonego osobnego funduszu, zakonnicy utrzymywali
kilka sierot ucząc je na koszt klasztornych dochodów. 56
46
Co do daty poświęcenia, to czytamy, że klasztor ten był: „na Nowo w Roku 1796 mca Aug 3go dnia ukończony‖. Skoro zaś dotyczy to jednego tylko
dnia różnicy odnośnie odpustu Matki Bożej w sąsiednim klasztorze Budsław, to może postawić hipotezę, że chodziło tu o przyjazd na dzień poświęcenia
prowincjała czy jego delegata, lub zaproszono braci z okolicznych klasztorów, którzy wcześniej byli na odpuście w Budsławiu.
47
O. Epifaniusz WIDUCKI, ur. 1763, w zakonie od 1783, kapł. 1786, w latach 1810-1817 gwardian w Bierezino.
48
GAB sygn. 1781-27-191, k. 309.
49
KKB zapis z wizytacji odbytej w 1816 r.
50
Wg: J. Snopkiewicz, Wojna z Rosją – kampania 1812 roku (materiał ze strony internetowej), Dnia „18 XI na rozkaz Oudinota VI korpus ruszył z
ofensywą na miejscowość Głębokie. Na miejscu znalazł się 20 XI. Następnie po otrzymaniu rozkazów marszałka Berthier, Wrede wraz z podległymi mu
jednostkami pomaszerował na Dokszycę i miasto Berezynę. Obie miejscowości zostały osiągnięte 23 XII. Straż tylnia pozostawała w Głębokiem.‖
51
Tabela 55 - Skład personalny klasztoru bernardynów w Berezyno w 1816 r. (wg KKB k. 14).
Imię i nazwisko oraz funkcja lat życia lata kapłaństwa życia zak. pełnienia urzędu
o. Epifani Widucki, przełożony 53 lat 30 kapłan 33 lata 9 lata obowiązków
o. Julian Jerułłowicz, wikary 44 lat 16 kapłan 22 lata 2 lata obowiązków
o. Tomasz Kęstowski, kaznodzieja 38 lat 9 kapłan 12 lata 1 rok obowiązków
br. Jacek Heninny, kanaparz 55 lat --- 8 lat, zakonnik 1 rok obowiązków
br. Anastazy Bohusz, kwestarz 35 lat ---- 7 lat, zakonnik 1 rok obowiązków
52 KKB, k. 22-23
53 O. Hipacjusz MARTUSZEWSKI, ur. 1761 r., gwardian klasztoru Berezino w 1820 r.
54 ABK sygn. L-12, k. 879-885 gdzie wykaz klasztorów z 1821 r., tam jednak zapis o Berezynie bez podania roku fundacji.
55 IAW sygn. 694-1-4394 k. 58. Przez 26 lat przybyło 221 osób, jeśli więc nie było zmian terytorialnych to na tym samym terenie nastąpiły liczne
konwersje w ciągu jednego tylko pokolenia duszpasterstwo bernardynów doprowadziło do wzrostu o blisko 19%. Dawało to średnio 7 osób w domu, a
więc dotyczyć musiało dużej liczby wielodzietnych rodzin lub co bardziej prawdopodobne chodziło o duże dwory i folwarki. Niżej podaje dokładną
statystykę z tego dokumentu.
56 DM T 2, s. 105.
154