Wskrzeszenia na pograniczu dwóch światów - Iwieniec

More documents

Recommendations

Info

Dokszyce – parafia p.w. Trójcy Przenajświętszej W pr owadz e nie do c zęś ci pie r ws z ej . Jeśli wędrowiec pamięta skąd i dokąd idzie, to łatwiej przychodzi mu określać miejsce aktualnego pobytu i oceniać, jaka jeszcze pozostała do przebycia droga. Wykorzystując wspomniane porównanie, można postawić stwierdzenie, że tak również, aby zapoznać się z historią katolicyzmu na tych terenach koniecznym wydaje się spoglądanie na historię Litwy, i to zarówno w odniesieniu do zachowanych w dokumentach zapisów o dziejach miasteczka Dokszyce, jak i opisując trad ycje religijno-kulturowa tego terenu. Nie można przecież omawiać tworzenia się parafii katolickiej jako czegoś graniczącego z kreowaniem przez Pana Boga świata, gdzie wszystko powstało z nicości. Już bowiem przed rokiem 1608, mieliśmy tu do czynienia z tradycją religijną, bo człowiek, jako „istota religijna‖ odróżnia swoją formę bytowania od zwierząt właśnie tym poszukiwaniem odpowiedzi na kwestia: „po co żyję i skąd pochodzę?‖ Te pytania, zawsze stawiali sobie ludzie żyjący na ziemi, więc tak samo w interesującym nas tu obszarze dorzecza Wilii i Berezyny, o którym to traktuje niniejsza publikacja. Aby nieco przybliżyć ten problem, można by więc dokonać pewnych uogólnień bazując na etnografii i w tym co związane z religioznawstwem, by pokazać jak to, co „pogańskie‖ przenikane było religijnością chrześcijańska, jaka nakładała się tutaj z tradycjami idącymi zarówno ze Wschodu (Połock) jak i Zachodu (Wilno). Aby dotknąć tego pierwotnego, fundamentalnego niemal pojęcia istnienia Boga u mieszkających tu kiedyś ludzi, wystarczy zapoznać się z tym, co kryją mog iły i kurhany pochówkowe w okolicach Tumiłowicz [położonych ok. 10 km na pn -wsch. od Dokszyc], a dokładniej w pobliżu wsi Birule, gdzie odnaleziono groby chrześcijańskie z X i XI wieku, 1 czy w opisywanych w dalszej części książki wioskach: Witunicze lub Biereśniówka-Ulessie. Podobne sposoby pochówków, zbliżone do chrześcijańskich, choć nieco późniejsze bo już z XI/XII w. znaleziono w okolicach Biehomla czy Wałczy. 2 Pozostawmy jednak te dociekania do badania religioznawcze, a wejdźmy na tereny opisywania dokumentacji historycznej. Warto tylko jeszcze spojrzeć na przestrzeń terytorialną, jaką zajmowała parafia Dokszyce, odnośnie przynależących do niej kaplic i filialnych kościołów, 3 tabele o relacjach wewnątrz dekanatu borysowskiego czy nadwilejskiego przedstawiam we wstępach do następnych części. W latach należenia do Archidiecezji Wileńskiej i Archidie cezji Mińsko- Mohylewskij zachodziły zmiany w ilości kaplic. 4 1 M. Gierasiemienko, Marszrutami poznania i wospitania, Mińsk 2001, s. 72; E. Zabiałło, Dzisna. Bastion nad Dźwiną, Bydgoszcz 1998, s. 21-25, gdzie mowa o pochówkach w tradycji chrześcijańskiej, (w grobach zachowały się nie spalone kości ale całe szkielety ludzkie), które powinny wskazywać za obecność wyznawców Chrystusa na tym terenie już w X w. Więcej na ten temat pisze: L. Duczyc, Archeologiczne wywuczenie Dokszyczyny, w: Pamiać. Dokszycki rajon, Mińsk 2004, s. 22-29, [dalej PDR]. 2 Oczywiście nie każde ze znalezisk, gdzie zamiast pochówków tradycją spalenie odnajduje się zachowane szkielety ludzkie, powinno być rozpatrywany jako wpływ tradycji chrześcijańskiej, w tych kwestiach winni wypowiadać się bardziej kompetentni, a mianowicie religiozn awcy, czego do tej pory oparta o wzorce ateistyczne nauka sowiecka nie czyniła. Warto tu jednak nadmienić o licznych miejscach pochówków odznaczonych w późniejszym okresie kamiennymi krzyżami m.in. w Damaszewiczach, Margawica, Jurkowszczyzna, Karpołwka, Słabada. Więcej na ten temat W. Wiakurow, Kultowyje kamnie i swjatyni Dokszyczyzny, w: PDR s. 37-42. 3 Tabela 1 - Parafia Dokszyce, kaplice w przestrzeni XVIII-XX w. [obok roku, w nawiasach podano źródło informacji: 1 – BCz-1775; 2 – WDP 1782; 3 – B-dok-1796, 4 – LuPD-1892; 5 – DM T1; 6 – R-wil-1974; 8 – R-moh-1911; 9 – R-moh-1916 1717 r. (1) 1872 r. (2) 1795 r. (3) 1829 r. (4) 1842 r. (5) 1874 r. (6) 1901 r. (7) 1911 r. (8) 1916 r. (9) Czernica Borsuki Zamosze Zamosze Zamosz Zamosz Zamoszcz Zamoszcze Zamoszcze Zamoszcze Zamoszcze Gnieździłowo Hnieździłowo Hnieździłowo Hnieździłowo Wolborowicze Olborowicze Wolborowicze Altaria Janki Janki Dokszyce Dokszyce (cm.) Dokszyce Dokszyce Dokszyce Dokszyce Turki Turki Dziedzino (f) Kamajsk (f) Zaszcześle Zaszczesle Zaszcześle Zaszcześle Małe Dolce Małe Dolce Zabojenie Zabojenie Hrebień Starozapon Bierezino (f) Bierezino (f) Kiemieszów (f) 4 Tabela 2 - Kaplice i filialne kościoły w parafii Dokszyce: 1920-2009 r. 1921 r. 1927 r. 1936 r. 1970 r. 1996 r. 1999 r. 2009 r. Zamoszcze Zamoszcze ---- ------ Zaszcześle ------ Urożajne (f) ---- Dokszyce Dokszyce Dokszyce ------- Czarnica --------- Królewszczyzna -------- Królewszczyzna (f) Królewszczyzna (f) ------- Dziedzino ------- ------- Bierozówka (f) Bierozówka (f) Bierozówka (f) -------- Gnieździłowo ------- Biehoml (f) Biehoml (f) ------- 16
Wskrzeszenia na pograniczu dwóch światów – część 1 Rozdział I W biskupstwie wileńskim 1608-1795 i diecezji inflanckiej 1795-1798 r. Spis treści. Paragraf 1: Powstanie parafii w Dokszycach i pierwsze lata jej działalności 1608-1651 r.; A. Spojrzenie na historię miasteczka i okolicy, czyli ewangelizacja nad Biereziną i Wilią: * Etymologia nazwy Dokszyce, *Dzieje miejscowości Dokszyce, *Początki chrześcijaństwa w okolicach Dokszyc na tle historii Litwy, *W cieniu unii, czyli o symbiozie rytów chrześcijańskich, *Obecność Kościoła Rzymsko -katolickiego w okolicach Dokszyc; *W czasach reformacji protestanckiej. B. Fundacja parafii katolickiej w Dokszycach i dzieje pierwszej świątyni: *Kilka pytań o paragenezę fundacji, *1608 fundacja parafii przez ks. kanonika Stanisława Kiszkę, *Biogram Fundatora, *Początek parafii Dokszyce (w dekanacie oszmiańskim), *1635 -1651 – w dekanacie mińskim; C. Sytuacja religijno społeczna w XVIII w., *Fundacja parafii, *Zapis funduszowy:, *Parafialne szkolnictwo, *Świadomość religijna epoki, *Położenie parafii w geografii Rzeczypospolitej. Paragraf 2: W połockim dekanacie wileńskiej diecezji 1651-1783 r.; *Wprowadzenie, A. Odbudowa po wojennych zniszczeniach. *W połockim dekanacie, *Czas wojen z Moskwą i Szwecja: *Zniszczenie kościoła w Dokszycach: *1672-1677 r. – ks. Stefan Rakowski, *1690 r. – ks. Karol Męngoli, *1691 r. - ks. Michał Judycki, *1700 r. – ks. Jan Budowicz, *ok. 1707 r. – ks. Michał Kublicki, *1708 – spalenie kościoła: *W prowizorycznej świątyni: *1719-1720 r. – ks. Adam Kiełpiński, *1735-1742 r. – ks. Józef Baniewicz; B. Budowa drugiego kościoła i odrodzenie życia religijnego. *1742-1758 r. – ks. Michał Federowicz, *1758-1765 r. – ks. Piotr Zachowski, *1765 r. – ks. Józef Janowicz, *1765-1766 r. – ks. Kazimierz Sakowicz, *1766-1769 r. – ks. Józef Trzeciak, *1769-1790 r. – ks. Jerzy Korniłowicz; C. Życie religijno – społeczne w XVII-XVIII w. *Altaria, *Szkoła parafialna, *Szpital parafialny, *Bractwo Świętej Trójcy, *Kaplice filialne, *Zobrazowanie przestrzenne parafii, *Formy pobożności ludowej i kult świętych, *W spółpraca z zakonami karmelitów i bernardynów, *Troska o ubogich i sprawy finansowe, *Kościelna gospodarka rolna pocz. XVIII w., *Księgi metryk i statystyki udzielanych sakramentów w latach 1741-1782, *Nietolerancja religijna czy może tylko nieufność społeczna?, *Przepisy duchowne dla majątków kościelnych. Paragraf 3: Parafia Dokszyce a przyłączanie do prawosławnej monarchii 1783-1798 r.; *Wprowadzenie, A. Czas odrodzenia religijnego, 1783-1795 r., *Do 1790 - ks. Jerzy Korniłowicz, *1790-1834 r. – ks. Szymon Tracewski, *Po II Rozbiorze Rzeczpospolitej, B. W dokszyckim dekanacie czyli w Inflanckiej diecezji 1795-1798 r.; *Dokszyce stolicą dekanatu, *Sytuacja kościoła i parafii, C. Życie religijne w parafii w k. XVIII w. *Porządek nabożeństw niedzielnych, * Wizytacja duszpasterska czyli kolęda, *Szkoła parafialna, *Duszpasterze parafii dokszyckiej zwani Altarystami, *Bractwo Świętej Trójcy, *Położenie świątyń, wygląd miasteczka i okolicy, *Inkulturacja językowa, czyli nazewnictwo świąt kościelnych; *Geografia zaludnienia parafii, *Księgi i zapisy metrykalne z lat 1783-1796 r., * Relacje z prawosławną administracją. PARAGRAF 1: Pows tanie parafii w Dokszycach i pierwsze lata jej działalności 1608-1651 r. Do ks zyce - dzisiaj jest to jedno z 21 rejonowych miast obwodu witebskiego na Białorusi, które zawdzięcza swoje przetrwanie może i temu, że położone z daleka od ruchliwych szlaków, nieopodal starych puszcz i rozlewisk wodnych, nie było przez wieki narażone na odgrywanie ważnej roli w historycznym teatrze wojen i polityki. Wprawdzie przez tereny tego miasteczka wiodły szlaki handlowe łączące Mińsk z Połockiem i Grodno ze Smoleńskiem, ale nie były to drogi, po jakich zwykły chodzić główne siły wojsk wędrujących na podbój cywilizacji. Miasteczko Dokszyce rozłożyło się pod 54 0 53‘ północnej szerokości i 45 0 25‘ długości, nieopodal źródeł rzeki Berezyny i Wili, więc jak by na wyniesieniu stanowiącym (wspomniany już we wstępie) dział wód pomiędzy zlewiskami rzek Europy południowo-wschodniej i Europy północno-zachodniej. a. Spojrzenie na historię miasteczka, czyli ewangelizacja nad rzekami Biereziną i Wilią. Ety mo log ia n a zwy Do ks zyc e. Nazwa tej miejscowości przez pierws ze wieki miała różną pisownie, i tak w poł. XVI wieku zapis ywano ją jako: „Doks zicy‖ lub „Doksziczi.‖ 1 Natomiast co do jej pochodzenia, to ciekawe etymologicznie wyprowadzenie znajdujemy w XIX wiecznej publikacji E. Tyszkiewicza, który odniósł je do nazwy jednego z plemion wieleckich. 2 Gdyby natomiast wioska taka miała zawdzięczać swą nazwę od nazwiska rodowego, to warto pamiętać, że w herbarzach nie brakuje nazwisk zawierających podobny źródłosłów. 3 Ponadto w trzech dokumentach powstałych w XVI w., jakie dotyczą transakcji sprzedaży Dokszyc, pojawiają się kolejno nazwy: „Dowks zcziczi, Doksziczi, Dowksziczi‖. 4 Na js ta rs ze d zie je mie js co woś c i Do ks zyc e. Pierwsze pisane wzmianki o Dokszycach, jako miejscowości, dotyczą roku 1407, kiedy to możnowładca litewski, wileński namiestnik Wojciech Manwid 5 otrzymał od WKL Witolda potwierdzenie na posiadanie wioski położonej w Horeckiej wołości oraz znajdujących się tam poddanych wymienionych jako „dokszyczanie‖. 6 1 Metriciana. Dasledowanni i materyjały Metryki Wialikego Kniastwa Litowskiego, Mińsk 2001, s. 81 i 75. W spisie nazw miejscowości powiatu Oszmiańskiego pojawia się słowo „Dokszicy‖, a pod rokiem 1540, w nadaniu królowej Bony dla Mikołaja Brylowskiego słowo „Doksziczi‖. M. Spiridonow, Biełoruś na karcie WKL 1613 g., s. 133-195, „Z głybiny wjakow. Nasz kraj. Gist-kultural. Zd. Wop. 2‖, Mińsk 2002, s. 177 - „Doxico‖; s. 154 - „Dokszicy‖. Podobnie: St. Aleksandrowicz, Geneza i rozwój sieci miasteczek Białorusi i Litwy do poł. XVII w., w: Acta Baltico-Slavica, No 687, T 7, Wrocław 1970 r., s. 947, 568-575. 2 E. Tyszkiewicz, Opisanie powiatu Borysowskiego pod względem statystycznym, geognostycznym, historycznym, gospodarczym, przemysłowohandlowym, lekarskim. Z dodaniem wiadomości o Obyczajach, Śpiewach, Przysłowiach i Ubiorach Ludu, Gusłach i Zabobonach it.d., Wilno 1847, s. 443, [dalej skrót: OpB], czytamy tam: „W imieni Dokszyc zdają się odzywać jeszcze Doksanie, Dokszanie, policzeni do Wieletów‖. 3 Ciekawostką może być nazwisko: „Dokszewiczowie‖, o których informacje w: I. Chodźko, Diecezja Mińska około 1830 roku. T 1. Struktury parafialne. T 2. Struktury zakonne, (opr. i wydał: M. Radwan), Lublin 1998, gdzie w T 1, s. 210-211 mowa o tym, że w 1474 r. Stanisław i Barbara Dokszewiczowie fundowali kościół parafialny w Wołmie [dekanat miński]. 4 M. Spiridonow, Zdziełki na sielan majątka Dokszycy, w: „Z głybiny wjakow...‖, wyd. cyt., s. 196-222, gdzie kolejno analizowane są dokumenty z datami: lipiec 1557 r., kwiecień 1560 r., wrzesień 1560 r. Bardziej szczegółowe informacje znajdują się w Pamięć. Dokszycki rajon, Mińsk 2004. 5 J. Ochmański, Manwid i jego ród. Studium dziejów możnowładztwa litewskiego w XV w. Pierwsze w Wielkim Księstwie Litewskim latyfundium świeckie. [Poznań 1970 – grudzień 1990], w: „Lituanu-Slavica Posnaniensia IX. Studium Historyczne‖, Poznań 2003, s. 5-74. 6 W. Nosewicz, Dokszyce, w: Encyklopedia Historii Białorusi w 6 tomach, Mińsk 1995-2001, T 3, s. 267, [dalej skrót: EHB]. 17
Page 1 and 2: Wskrzeszenia na pograniczu dwóch
Page 15: Wskrzeszenia na pograniczu dwóch
Page 65 and 66: . Po ukazie tolerancyjnym z 1905 r.
Page 67 and 68:
Wskrzeszenia na pograniczu dwóch
Page 69 and 70:
Page 71 and 72:
Page 73 and 74:
Page 75 and 76:
Page 77 and 78:
Page 79 and 80:
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
Page 85 and 86:
Page 87 and 88:
Page 89 and 90:
Page 91 and 92:
Page 93 and 94:
Page 95 and 96:
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
PARAGRAF 3: W diecezji witebskiej [
Page 107 and 108:
2. Statys ty ka ko lędo wa . Wskrz
Page 109 and 110:
Dodatek do części 1 - Wskrzeszeni
Page 111 and 112:
-do templo 44 , et aedifiiis Paroch
Page 113 and 114:
Page 115 and 116:
1608- 1794 - WKL 1795-1917 - Imperi
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
a. Cmentarze parafii Dokszyce Dodat
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
Page 127 and 128:
Page 129 and 130:
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
. W diecezji wileńskiej [1869-1882
Page 143 and 144:
Page 145 and 146:
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
Page 151 and 152:
Page 153 and 154:
Page 155 and 156:
Page 157 and 158:
Page 159 and 160:
Page 161 and 162:
Page 163 and 164:
Page 165 and 166:
Page 167 and 168:
Page 169 and 170:
PARAGRAF 2: Wolborowicze [Olborowic
Page 171 and 172:
Page 173 and 174:
Page 175 and 176:
Można więc mówić o zbudowaniu o
Page 177 and 178:
Poc z. XI X w. - p r zyna le żnoś
Page 179 and 180:
1930- 1932 p robos zc ze m ks . Tad
Page 181 and 182:
ozpoczęto Msze św. w sali poczeka
Page 183 and 184:
iletów - gdyż wielu pracowało na
Page 185 and 186:
Część 2 b Sześć wieków katoli
Page 187 and 188:
Rozdział X Archidiakoński mająte
Page 189 and 190:
1491- 1492 - a rch id ia kone m ks
Page 191 and 192:
że czas ten to przede wszystkim ur
Page 193 and 194:
. Majątek w latach wojen moskiewsk
Page 195 and 196:
Wileńskiej. 90 Po zajęciu tych te
Page 197 and 198:
wizytacyjnych z tego 1654 roku, ten
Page 199 and 200:
1770- 1782 - p robos zc ze m ks . K
Page 201 and 202:
= 26 chrztów. 62 Prawdopodobnie po
Page 203 and 204:
1885- 1886 - „p .o .‖ probos zc
Page 205 and 206:
1906- 1914 - p robos zc ze m ks . S
Page 207 and 208:
-listycznym. 144 W styczniu 1921 r.
Page 209 and 210:
Struki. Formacja podzielona na kilk
Page 211 and 212:
miejsce jego następca na urzędzie
Page 213 and 214:
wobec najbiedniejszej ludności par
Page 215 and 216:
Tabela 72: 1989-1991 r. - Diecezja
Page 217 and 218:
---- ---- ---- w. Kolagi ---- ----
Page 219 and 220:
e. Cmentarze W miejscowości Parafi
Page 221 and 222:
Rozdział XII Wołkołata - parafia
Page 223 and 224:
1677 - kons e krac ja koś c io ła
Page 225 and 226:
-nowaniu w Wołkołacie przez pewie
Page 227 and 228:
-ność, bo średnio co drugi dzie
Page 229 and 230:
a. W diecezji wileńskiej [1870-192
Page 231 and 232:
W tym czasie obsługiwano lub tylko
Page 233 and 234:
1988- 1989 - p robos zc ze m o. P i
Page 235 and 236:
. Chronologia urzędu proboszcza w
Page 237 and 238:
d. Podział przestrzenny parafii Wo
Page 239 and 240:
f. Cmentarze w parafii Wołkołata
Page 241 and 242:
. W parafianowskiej parafii (1849-1
Page 243 and 244:
to liczniejszą obecnością dzieci
Page 245 and 246:
poczęto tę czynność od wynoszen
Page 247 and 248:
PARAGRAF 3: Kijakowo i Parafianów
Page 249 and 250:
Regularnie w czasie adwentowo-kolę
Page 251 and 252:
Dodatek do części drugiej Biehoml
Page 253 and 254:
Aneks: Bibliografia, Indeks F 43-14
Page 255 and 256:
Aneks: Bibliografia, Indeks F 694-5
Page 257 and 258:
Aneks: Bibliografia, Indeks F 1781-
Page 259 and 260:
Aneks: Bibliografia, Indeks Dokumen
Page 261 and 262:
Aneks: Bibliografia, Indeks 5. Wile
Page 263 and 264:
Aneks: Bibliografia, Indeks - Chod
Page 265 and 266:
Aneks: Bibliografia, Indeks - Spis
Page 267 and 268:
Aneks: Bibliografia, Indeks 2. Czas
Page 269 and 270:
Aneks: Bibliografia, Indeks d. Koni
Page 271 and 272:
Nazwiska kapłanów i innych duchow
Page 273 and 274:
Lejbowicz A. Berka, - 51 Leśniewsk
Page 275 and 276:
D. Indeks nazw miejscowości Miejsc
Page 277 and 278:
Sienkowszczyzna, - 224 Sieliszcze,
Page 279 and 280:
Indeks - Wskrzeszenia na pograniczu
show all

Wskrzeszenia na pograniczu dwóch światów - Iwieniec

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?