Wskrzeszenia na pograniczu dwóch światów - Iwieniec

Rozdział
Wiadomo, że ksiądz Proboszcz udzielał się w pracy konspiracyjnej, gdyż na plebani prowadzone było tajne nauczanie,
a nazwisko jego podawane było jaka kapelana i łącznika dla oddziałów: ZWZ-AK. 148 Całkiem prawdopodobne, że to działalność
przyspieszyła jego śmierć, bo znalazł się na liście osób wobec których Niemcy zastosowali represje. Możliwe jest
także, że ukarano go za opór wobec akcji zdejmowania dzwonów kościelnych. Otóż w połowie czerwca 1942 r. hitlerowcy
dokonali aresztowań w okręgu Głębokie wśród miejscowej inteligencji. Później w budynku dawnego Gimnazjum Unii
Lubelskiej w Głębokim przetrzymywano 5 kapłanów, wśród nich ks. R. Dronicza, 149 którego razem z innymi kapłanami
rozstrzelano dnia 4.VII.1942 w położonej obok Głębokiego wiosce Borek.
1942- 1943 - p robos zc ze m ks . Eugen ius z ŁA T ECKI. 150
Początkowo znajdujemy podpisy tylko imieniem i nazwiskiem [np. 16 lipca 1942 r.]. Dopiero w listopadzie pojawia się
przy jego nazwisku dodatek: „proboszcz". Ostatni zapis ślubny podpisał w 1943 r., dalej brak adnotacji w związku z tragiczna
ś miercią tego kapłana w czerwcu 1943 r.
1943- 1961 - p robos zc ze m ks . St an is ła w GÓRS KI. 151
Obsługiwał nie tylko swoją parafię, ale w latach 50-tych dojeżdżał do Parafianowa, gdy aresztowany był ks. J. Zawistowski.
Ludzie pamiętają go jeszcze dzisiaj jako energicznego księdza, który jeździł szybko na motorze i zajmował się także
sadzeniem sadów owocowych [np. w Wołkołacie czy później w Konstantynowie. 152 ]
Zmiany administracyjne tego czasu to przyłączenie w 1960 r. Wołkołaty do rejonu Głębockiego, a później od 1962 r.
przeniesienie jej do rejonu Postawskiego.
1961- 1984 – p robos zc ze m ks . Ka zimie r z T OM KOW I CZ . 153
Od roku 1965 Wołkołata zmienia przynależność administracyjną i włączona zostaje do rejonu Dokszyckiego. Nie jest to
wtedy duża miejscowość wg statystyki z 1970 r. było tu w tym czasie 120 dworów [domów] i przebywało tylko 379
mieszkańców. 154
Nowy proboszcz, ksiądz Tomkowicz przybył do parafii już po kilkuletnich więzieniach stalinowskich cieszył się wśród
ludzi wielką życzliwością i poważaniem. 155 Władze państwowe odnosiły się do jego osoby z respektem pamiętając że odbył
już swoje kary i nie są w stanie go zastraszać. To kilkuletnie doświadczenie represji ułatwiało proboszczowi prowadzenie
szerokiej działalności duszpasterskiej, choć czynił to bardzo dyskretnie, korzystając jedynie z kościoła i plebani.
1984- 1988 – pa ra f ia be z kap łana p r zy koś cie le .
Od kwietnia 1984 r., kiedy to zmarł stary (74 letni) proboszcz ks. K. Tomkowicz, przez kolejne cztery lata, posługę dus zpasterską
w parafii wykonywali sąsiedni proboszczowie. Nie było to nic zym nowym na terenie ZSRR, że pustoszały plebanie,
bo wciąż zmniejszały się kadry wyświęconych jeszcze przed wojną duchownych, a tych nowych można było kształcić
w jedynym dla terenu ZSRR seminarium w Rydze. 156 Opiekę nad parafią sprawował w tym czasie ks. Franciszek Grynkiewicz,
157 później w 1985-1986 r. dojeżdżał ks. Edmund Dołgiłowicz-Nowicki, 158 a od 1987 r. pojawiał się jako wikary neoprezbiter
o. Piotr Jasiewicz, który po roku takiej pracy dojazdowej otrzymał pozwolenie na zamieszkanie tu na stałe.
148
C. Wilanowski, Konspiracyjna działalność duchowieństwa katolickiego na Wileńszczyźnie w latach 1939-1944.,Warszawa 2000, tam informacje o
ks. Droniczu na s. 100, 111, 112.
149
Aresztowanie nastąpiło niespodziewanie w niedziele 29.VI, kiedy obchodzono Uroczystość św. Piotra i Pawła. Ksiądz pracował sp okojnie do samego
końca o czym świadczą zapisy w księgach: 21.VI pobłogosławił 5 ślubów, 28. VI pobłogosławił 2 śluby (wcześniej dnia 14.VI śluby błogosławił
ks. Edward Mackiewicz). Zamordowano wtedy razem z nim: ks. B. Maczajowskiego - proboszcz Postaw, ks. A. Maszelanis - prefekt Hermaniszek, ks. A.
Skorko - proboszcz Woropajewa i ks. Wł. Wieczorek z Parafianowa.
150
Ks. Eugeniusz ŁATECKI ur. 1905 w Zgierzu, kapł. 1934, wg NiS, s. 103, był to kapłan diecezji pińskiej, natomiast w: R-wil-1938 informacja:
„diec. Mohyl., w Dobrzyniewie‖. Wg Dz.L. s. 381,. Ukończył Seminarium Misyjne w Lublinie gdzie studiował w latach: 1928-1934, pracował później w
parafiach: Lipniszki, 1936 Dobrzyniewo, 1939 Drozdowszczyzna koło Duniłowicz, obsługiwał także Wołkołate. Zamordowany 20.VI.1943 w Dzierkowszczyźnie,
pochowany w Duniłowiczach.
151
Ks. Stanisław GÓRSKI ur. 1909, kapł. 1940; [od 1935 w Sem. Duch. w Wilnie, (R-wil-1938, s. 23, = IV kurs], pracował w Konstantynowie Dzisnieńskim
[wg K-łwN, s. 53: 1945-56 Wołkołata, ukrywał się w 50 latach w Mosarzu, 1952-1953 więziony w Połocku, 1956-1986 Słobódka, więziony w
lagrach.], zm. ok. 1868 w Słobodce. Por.: Dz.L. 238-239.
152
Wspomnienia o. Piotra Jasiewicza, aktualnego (w 2004 r.) proboszcza Wołkołaty.
153
Ks. Kazimierz TOMKOWICZ ur. 1910, [Sem. Duch. w Wilnie od 1932, diakon 1938]. W czasie okupacji ok. 1940 proboszcz Opsy, kapelan
ZWZ-AK, na jego plebani odbywały się spotkania konspiracyjne. O jego życiu świadczy napis na płycie pamiątkowej w kościele Wołkołata: „ks. Kazimierz
Tomkowicz, zm. 3.IV. 1984 r. w 74 roku życia, kapłan Archidiecezji Wileńskiej, dziekan w parafii Wołkołackiej 18 lat kapłaństwa. Kapłan oddany
Bogu. Troskliwy duszpasterz do ostatnich dni życia. Natomiast. K-łwN s. 58 więziony w lagrach, podobnie wg Dz.L. w 1948-1955 na Syberii. Zmarł w
1984 r., pochowany w Kościeniewiczach, w grobie rodzinnym, z napisem na grobie: „Bóg moją nagrodą, (…) 47 lat pracy kapłańskiej‖.
154
W. Nosewicz, Wołkołata, w: EHB T 2, s. 237.
155
Za wschodnią granicą 1917-1993. O Polakach i Kościele w dawnym ZSRR z Romanem Dzwonkowskim SAC rozmawia Jan Pałyga SAC, Warszawa
1993, s. 178-179, czytamy wspomnienia ks. K. Tomkiewicza: „Odwiedził mnie kolega z innej parafii i mówi: uciekamy do Polski, bo nas wywiozą na
Sybir. Poszedłem do kościoła, który był pełen ludzi, a tam płacz. Pytam, co to ma znaczyć. Mówią mi: bo ksiądz nas opuszcza. Powiedziałem wtedy:
nigdzie nie jadę, zostaje. Za parę miesięcy byłem już na Syberii. Po jakimś czasie zaczęły przychodzić paczki żywnościowe. Pe wnego dnia kapitan z
zarządu łagru powiedział do mnie: Nam mówili, że księża to krwiopijcy i wyzyskiwacze, a ty otrzymujesz paczki. To jest nieprawda.‖
156
W ZSRR istniało jeszcze Seminarium w Kownie ale tu święciło się kapłanów tylko dla potrzeb Kościoła na Litwie.
157
Ks. Franciszek GRYNKIEWICZ ur. 1943, kapłan od 1981, proboszcz w Krzywiczach, Budsławiu i Wołkołacie (l984-1987), zm. 2002 pochowany
w Budsławiu.
158
Ks. Edmund DOŁGIŁOWICZ-NOWICKI, ur. 1953, kapł. 1978 [nauka: 1973-1978 WSD Ryga], 1978 wikary w Agłonie, 1984-1995 Kraśne,
1995-1997 Mołodeczno, 1997-2003 Nieśwież, od III.2003-2009 Mołodeczno.
232