Wskrzeszenia na pograniczu dwóch światów - Iwieniec

Rozdział
b. Par afi an owo S t ac j a – par afi a fili al n a p. w. Ś w. Tomas z a i Ś w. B ar bar y
Dla potrzeb mieszkających tu osób, zwłaszcza starszych umieszczonych w „domu dla starych‖, odprawiano od czasów
otwarcia kościoła w Parafianowie (lata 1990-1998 r.), kilka razy w roku Msze św., często na terenie szpitala, a po 1996 r. w
domach prywatnych. Ponadto prowadzona była przez pewien czas na terenie miejscowego klubu katechizacja dla dzieci i
młodzieży.
Natomiast budowę kaplicy w Parafianowie Stacji 60 , w oparciu o zakupiony stary dom rozpoczęto ok. 1998 r., inicjatorem
jej powstania był ówczesny proboszcz o. Tadeusz Kowalski OFMCap. Praktycznie jest to dom katechetyczny, ale
dobrze przystosowany do odprawiania Mszy św. i zwłaszcza w pierws ze piątki miesiąca czy w czasie nabożeństw majowych
lub październikowych gromadzi licznie mieszkających tu katolików.
c. In ne „ t ymc z as owe k aplice” :
S itce (dwo rs kie o rato r iu m do mo we ) 61
We wspomnieniach mieszkańców dawnego dworu w tej miejscowości, czytamy że Sitce długie lata należały do rodziny
Domejko, 62 a mieszkająca tu szlachta uczęszczała do pobliskiego kościoła w Parafianowie. Dwór nie posiadał osobnego
budynku kościelnego, tą role pełniła zapewne kaplica na cmentarzu, stanowiąca wspólną własność katolików i greko -
katolików jacy we wsi mieli też cerkiew, ale na modlitwy zbierano się w jego wnętrzu. Autorka cytowa nych w przypisie
wspomnień pisze o odbywających się w dworze sitcowskim nabożeństwach w ten sposób: „W maju odbywały się w tak
zwanej garderobie nabożeństwa majowe. Garderobą był duży pokój gdzie panna służąca szyła i prasowała, gdzie się zbierały
rezydentki i nasze opiekunki. Ołtarz ubrany czeremchą i narcyzami i pod wieczór zbierała się służba i domownicy. Babunia
odczytywała modlitwy - pamiętam psalm ‗Kto się w Opiekę odda Panu swemu‘, ...‘Przed oczy Twoje Panie skład amy
winy nasze‘ potem śpiewano Litanie do Matki Bożej i ‗Zdrowaś Maryja‘. Zapadał zmrok, świece się paliły, wszyscy
klęczeliś my na drewnianej posadzce, tylko Babunia miała klęcznik.‖ 63
Dwo r ki i „chaty włoś ciańs kie‖ ( liturg ia do mo wa )
Miejscem spotkania modlitewnego było zawsze domowe środowisko, ślad takiej liturgii znajdujemy w opisach dziejów
rodzin z przełomu XIX/XX w. 64 Całe też rodzinny a nawet okoliczne zaścianki uczestniczyły w liturgiach pogrzebowych
zarówno w domu jak i w czasie procesji do kościoła i na cmentarzu. 65 Żywa była tu tradycja współpracy duchowej, a może
i materialnej, z klasztorem bernardyńskim w Budsławiu (wspominano o ofiarowaniu małego Wacka Demejko pod opiekę
św. Franciszkowi) a w dworze przechowywano kopie obrazu Matki Bożej Ostrobramskiej. 66
W ie js kie chaty (c za s po p ier es tro jc e)
W końcu lat dziewięćdziesiątych XX w., dla potrzeb miejscowej wspólnoty katolików, zwłaszcza dla osób dla starszych i
chorych, w Sitcach, [będących wtedy jedną z największych wiosek w parafii 67 ], w domu prywatnym, urządzana bywała
okresowo kaplice. Dłuższy czas takie nabożeństwa odprawiane były u p. Ireny Orlankowicz. Dla celów katechetycznych
korzystano z pomieszczeń w Internacie szkolnym lub bezpośrednio siostra czy ksiądz katechizowali w przedszkolu. Niekiedy
wywoływało to spory na temat zasadności uczenia przez katolickich nauczycieli religii prawosławne dzieci. 68
60 PDR s. 735, gdzie informacja, że w 2004 r. miejscowość liczyła 478 domów, zamieszkałych przez 1147 osób, natomiast wioska o t ej samej nazwie,
gdzie znajduje się dziś kościół liczy w tym czasie tylko 113 domy i zamieszkuje ją 250 osób.
61 O Sitcach więcej w Sitce, SłG T 10, s. 626, gdzie mowa że dobra te należały do rodziny Domejków.
62 Cytat z pamiętnika Janiny Elirman, W Wilnie i Serwiliszkach. Na Początku XX wieku, w: „Magazyn Polski‖, Nr 2-3(16-17)/1999 Mińsk; s. 77-82.
Czytamy tam: „Sitce należały do Babuni Domejkowej po śmierci męża Aleksandra, który był przedostatnim marszałkiem Szlachty Wileńskiej (...), były to
duże dobra, składające się właściwie z dwóch majątków: Sitce i Dzierkowszczyzna i kilku folwarków: Wienucino, Jamno i inne (o bszar 7.000-8.000
dziesięcin...). Rodzina Domejków pochodziła z Nowogródczyzny, gdzie posiadała Niedźwiadka, Żyburtowszczyzne, Zapole Ignacego Domejki. Sitce
miały ogromny obszar leśny i duże jezioro rybne w Dziekowszczyźnie (...), mieszkał tam Leon Domejko.‖ Tam też o Aleksandrze Domejko, który nie
chciał przystąpić do powstania styczniowego i dlatego przysłano spiskowców, by go zabić. Także o „Wujaszku Wacławie Domejku, (...) Dziadziu‖.
63 Tamże s. 79.
64 Wspomnienia Kajetana Rożnowskiego w czasie pobytu w domu dziadków w wiosce Naddatki obok Borsuk. „Przebywając u dziadków w dni świąteczne
słuchałem w godzinach rannych śpiewu godzinek. Śpiewane je solo i w kilka głosów. Bardzo lubiłem melodię tych godzinek . W wielkim poście,
przed Świętami Wielkanocnymi, wieczorami śpiewano całymi rodzinami pobożne pieśni o męce Pańskiej. Babcia moja miała bardzo ładny głos i dobrą
pamięć. Przeto przez cały dzień przy pracy śpiewała pobożne pieśni, a ja przysłuchiwałem się im i nawet pomagałem śpiewać.‖
65 Tamże we wspomnieniach K. Rożnowskiego: „Ku wielkiemu memu żalowi i smutkowi jesienią 1901 roku dziadek nieoczekiwanie umarł. Pochowano
go na cmentarzu parafialnym w Parafianowie. Podczas pogrzebu z Naddatek do Parafinowa odległego o 14 kilometrów niosłem krzyż. Trumna z
dziadkiem umieszczona była na udekorowanym wozie. Do wozu zaprzęgnięty był ulubiony koń dziadka (Bułanek). W pogrzebie brało udział bardzo dużo
włościan z okolicznych wiosek‖.
66 Wg strony internetowej Ignacy Domejko 1802-1889 „W liście do Ignacego Domeyki w 1860r. napisał: "... Waciuk, syn Kazimierza siódmy rok kończył
i zdjął już bernardyński habit, w który Matka i Ciotka po stracie uprzednich dziatek, jego na lat siedem odziały. (Wacław urodził się, kiedy jego
ojciec Kazimierz miał już 49 lat - przyp. autorki). Chłopczyk niemalej urody, słabej kompleksji. Łagodny, zdolny, zawsze się odznacza namiętną pasją do
historyi naturalnej: owady, motyle, płazy, minerały są to najdroższe dla jego cacka(...)". W piwnicy dworskiej w Sitcach przechowywano wykwintne
domowe nalewki, wina i miody. Dumą jednak rodziny była kaplica Matki Boskiej Ostrobramskiej - wierna kopia (o czym świadczy przedwojenne zdjęcie)
wileńskiej. A ugruntowała ją właśnie matka Wacława Aniela Domeykowa z Naruszewiczów, zwana w rodzinie Babunią "Gierwiack ą".
67 Wioska określana jest często jako „Sitcy‖, pierwszy raz wspomniane w 1545 r. W 2004 r. mieszkało tu 768 osób rozlokowanych w 323 dom ach.
Natomiast wg katolickich statystyk w roku 1993 mieszkało tu ok. 270 katolików gdy cała parafia liczyła 1.929 osób, było to więc ok. 15% wszystkich
katolików z terenu parafii.
68 Rozpoczęta w 1975 r., artykułem p. Malej, dyskusja o relacji prawosławia i katolicyzmu na terenie wsi Sitce miała swoją kontynuacje w protest a-
cyjnym odbieraniu dzieci przez rodziców prawosławnych jeszcze przed przyjazdem kapłana czy siostry zakonnej na katechezę do przedszkola.
248