Wskrzeszenia na pograniczu dwóch światów - Iwieniec

Rozdział
ok. 1901 - 1905 – ce r kie w pr a wos ła wna.
Czas przejęcia tej kaplicy przez prawosławnych nie jest zbyt dobrze określony, wiadomo natomiast, że w 1903 cerkiew
prawosławna wliczała ta świątynie w swoich katalogach jako część parafii, nazwanej „Zamosko- Słobodzka cerkiew‖. 17
Z drugiej strony na odpusty katolickie, m.in.: Wniebowstąpienia Pańskiego i Podwyższenia Krzyża Świętego, gromadziła
świątynia zawsze wielu katolików. 18
Po u ka zie to le ran cy jny m z 1905 r .
Co do sprawowania w tej świątyni liturgii katolickiej posiadamy tylko informacje o tym, że w roku 1905 po wydaniu ukazu
tolerancyjnego proboszcz z Dokszyc prosił o pozwolenie na odprawianie nabożeństw w kaplicach Zamosze i Zaszcześle. 19
Podobnie dane, co do funkcjonowania kaplicy, znajdujemy w kolejnych schematyzmach diecezji, m.in. w R-moh-1911,
zaliczającym ją do parafii katolickiej w Dokszycach.
c. Kaplica w diecezji mińskiej i wileńskiej (1917-1989 r.)
1920- 1936 – kap lica poc ząt kie m no we j pa ra f ii.
Po zakończeniu I wojny światowej kaplica ta stała nadal służąc wiernym do modlitwy, choć miejscowy duszpasterz, proboszcz
parafii Zaszcześle, ks. W. Borsuk pisał o niej w 1928 r.: „wymaga remontu, konieczny jest nowy dach, środków na
przeprowadzenie remontu nie ma‖. W tym samym liście dodawał później, że nie jest ona zbyt często używana, bo „odprawia
się tu 3 razy w roku nabożeństwa.‖ Świątynia wg wyliczeń proboszcza odległa była 2,1/2 km od Królewszczyzny, a w
najbliższej okolicy tej kaplicy mieszkało tylko ok. 50 katolików. Kościółek położony była wśród „starodawnych lip‖. 20
Oczywiście po wybudowaniu kościoła w Królewszczyźnie kaplica w Zamoszu spełniała raczej role cmentarnego kościółka
i miejsca modlitw okolicznej ludności w czasie nabożeństw majowych i październikowych.
Po 1939 r . - zn is zc zen ie kap licy .
Zniszczenia świątyni dokonano prawdopodobnie po zajęciu tych terenów przez sowietów 1939 r., kiedy to w majątku Słotwińskiego,
w tymże Zamoszczu rozlokowano wojskowe oddziały Armii Czerwonej. 21
XXI w. - c ment ar z w pa ra f ii Kró le ws zc zy zn a.
Dzisiaj teren po kościele pozostaje nie upamiętniony, choć przetrwał położony niegdyś wokół kaplicy, dziś już zarosły
drzewami i krzakami stary cmentarz, na którym widoczne jeszcze są nagrobki z XIX/XX w. Natomiast obok tego miejsca
znajduje się nowy, ładnie ogrodzony i utrzymany cmentarz grzebalny, na którym raz do roku odprawiane jest nabożeństwo
żałobne w czasie listopadowych Dni Zadusznych.
PARAGRAF. 2: Zaszcześle [Urożajne] – parafia p.w. ś w. Eliasza prorok a.
a. Kaplica w mińskiej diecezji i archidiecezji mohylowskiej (1850-1925 r.).
W pro wad zen ie c zy li pos zu kiwan ie poc zą t ków fundac ji.
Jak już wspomniałem, plany bp. Massalskiego by jeszcze w k. XVIII w. uczynić tu samodzielną parafie wokół kościółka w
Zamoszczu miały swoją kontynuacje w ramach diecezji mińskiej, kiedy integracja mieszkających na tym obszarze katolików
i greko-katolików zajął się ks. Jan Dowgiałło. Z tego czasu mogły pochodzić inne kaplice (może i ta w Zaszcześlu),
pozostające pod wpływem duszpasterzy z klasztoru karmelitów w Głębokim. Dosyć intrygujące jest późniejsze przydzielenie
parafii tytułu św. Eliasza, co wskazuje na istnienie związków z rezydującymi w Głębokim karmelitami 22 , (traktującymi
tego świętego jako założyciela zakonu), może miejscowość ta była kiedyś częścią zaplecza gospodarczego karmelitów i na
jej terenie nie istniała jakaś mała kaplica poświecona temu świętemu; istnieje bowiem wielkie podobieństwo słowne w
nazwie wioski „Zamszary‖ (może „Zamosze‖) jak powierzona była karmelitą od fundatora Korsaka w 1636 r. 23
17
Pamiać Borysowskiego ..., wyd. cyt., s. 135, zamieszcza informacje, gdzie wg danych z 1903 r., przedstawionych przez Mińska Eparchie prawosławną,
parafia Zamoska-Słoboda miała cerkiew „Zacztniewską‖, liczyła wtedy 1818 wiernych, a adres pocztowy był na Dokszyce.
18
ABW sygn. 318-1730, k. 8 „przez pewien czas zabronione były festy i jakiekolwiek nabożeństwa poza Mszą Św. żałobną. Naturalnie też i w czasie
„zaprute‖ zjeżdżała nieraz ludność na Wniebowzięcie, Podwyższenie Krzyża Św. – festy od dawna pamiętne, płaciła haracz odpowiedniej władzy, która
na ten czas robiła się ślepa i głuchą i nic nie widziała co się działo w starym kościółku i na cmentarzu około niego‖.
19
GAB sygn. 295-1-3518, k. 111.
20
IAW sygn. 318-1730, k. 7-8 „W trzech kilometrach od Królewszczyzny, obok majątku Zamosze, tuż przy gościńcu Hołubicze-Dokszyce, w cieniu
stuletnich lip przycupnął mały porośnięty mchem kościół, pamiętający dawne czasy‖. Według inwentarza były tu 3 ołtarze: Św. Krzyż, MB Ostrobramska
i Św. Antoni, ponadto znajdował się Obraz Matki Bożej „z metalową sukienką‖ oraz 3 dzwony, krzyż procesyjny, baldachim, pocho dnie, 2 chorągwie.
21
Por.: PDR s. 205 gdzie dokument z 19 grudnia 1939 r.
22
Dokładniejsze informacje o parafii Głębokie w przypisach do rozdz. 8 – parafia Dziedzino.
23
Wanat B., Zakon Karmelitów Bosych w Polsce. Klasztory Karmelitów i Karmelitanek Bosych 1605-1975, Kraków 1979, s. 459. W zapisanych majątkach
pojawiają się miejscowości: Głębokie, Łastowice, Pomawsze, Saytarszczyzna, Kowale, Ledniki, Sterchowo, Słobótka, Zamszary, Jasiewicze,
Zapotowska, Gowzgirdy, Zapotowie, Moysieiowicze, Szypty, Dziekciary, Zagrodników, Przydoły, Popkowicze, Michajłowo, Masniowo, Wierzbiłowska,
Horodziszcze, Moscienicze, Świło, oraz lasy i jeziora a m.in. Góry Bobrowe.
176