Wskrzeszenia na pograniczu dwóch światów - Iwieniec

Dokszyce – parafia p.w. Trójcy Przenajświętszej
Stan moralny duchowieństwa, jeśli wierzyć dokumentom wizytacyjnym, nie był zły skoro po zakończonej w dniu
13.XII.1796 r. wizytacji w dekanacie dokszyckim, dziekan ks. Szymon Tracewski pisał: „znalazłem wszystkich kapłanów
cnotliwych i przykładnych. Plebanów zaś całych pełniących swoje obowiązki ile możność starających się o utrzymanie
całości funduszów swoich" 179
5. Br act wo Ś więte j T ró jcy .
O ile wiadomo nam już z poprzedniego okresu, że takie bractwo pojawiło się w parafii ok. 1780 r., gdyż od te go roku np.
prowadzone były księgi brackie [por. B-1867], o tyle dziwi wcześniejszy zapis zawarty w B-1796, jakoby było ono w Dokszycach
„wprowadzone za teraźniejszego plebana w 1790 r." Zostawmy jednak dyskusje o czasie powstania Bractwa i
skoncentrujmy się na celach, jakim miało ono służyć; i tak z zapisów wizytacyjnych wynika, że do obowiązków członków
należało:
1. Znać dobrze prawdy wiary, a przynajmniej „pacierz‖.
2. Stowarzyszenie to miało za cel „cześć Boga poszerzać".
3. Członkowie bractwa powinni w miarę możliwości „ubogich wspomagać".
4. Zadaniem bractwa było też uświetniać służbę liturgiczną „procesją," a ponadto „pogrzebom asystować ze świeczkami".
5. Zobowiązani byli jednocześnie członkowie tego bractwa do odmawiania modlitw: „3 pacierze co dzień a w niedziele
Koronkę w cześć Trójcy SSS."
6. Odnośnie życia sakramentalnego, nakładano na członków Bractwa obowiązki, aby w dni uroczyste jak i co kwartał byli
u spowiedzi i Komunii św.
Wiadomo również, że było to raczej stowarzyszenia otwartego, a nie forma zakonu, bo dochodów żadnych to Bractwo
nie posiadało. Natomiast z przeprowadzonych zbiórek pieniężnych fundowało sprzęt liturgiczny do kościoła [zakupione
były np. ornat, chorągiew i ołtarzyk procesyjny por.: B-1796, k. 10]. Ciekawym natomiast jest fakt, że włączali się niektórzy
z przedstawicieli tego Bractwa w dzieło oświaty na terenie parafii, bo jak czytamy: „We wsiach swoich zalecił J.X.
Pleban, aby gorliwe i Pobożne Osoby zwłas zcza w Bractwie Trójcy SSS zostające uczyli Dzieci Pacierza i Katechizmu".
Efektem tej pracy było podniesienie poziomu oświaty, kiedy to wizytator mógł napisać na temat zdolności czytania: „jakoś
w tej Parafii ws zyscy umieją. Młodzi nie tylko Pacierza i Katechizmu, lecz nawet uczy się czytać po wsiach w których w
początkach zachęcał aby utrzymywali zimową porą na to Dyrektorów dopiero zaś jedno od drugiego naucza się." 180
6. Po ło żen ie ś wiątyń , wyg ląd mias tec zka i o ko licy .
Opis miasteczka zamieszczony we współczesnych nam opracowaniach 181 podaje, że miasteczko położone było na skrzyżowaniu
dwu głównych dróg: Dołginowo - Uszacze oraz Głębokie - Borysów, przecięciem tych dróg był główny plac
miasta, przy którym stał drewniany kościół, karczma, kramy kupieckie. „Na wschodnim kraju stała drewn iana cerkiew
unicka". Odnośnie pozostałej zabudowy, to wiadomo że w lewobrzeżnej części miasta wzdłuż drogi do Głębokiego umie jscowiła
się Słoboda z dworem i folwarkiem.
Zachował się również plan miasta z 1800 r., prezentujący układ dwu odrębnych dzielnic rozłożonych po obu stronach
rzeki Berezyny. 182
Według relacji z 1797 r. opisano, że domy w miasteczku „częściowo przynależały księdzu a częściowo Hutorowiczom‖.
Były tu dwa rynki, a ulice w większości brukowane. 183 Natomiast na mapie Rzeczpospolitej z ostatnich lat samodzielnego
jej bytu, czyli za panowania króla Stanisława Augusta w roku 1772, wydanej nakładem Orgelbranta w Warszawie
1849 r., podano miejscowość Atrubok, na odcinku pomiędzy Dokszycami, a miasteczkiem w którym był klasztor be rnardynów,
podawaną tu jako „Budzisław‖ 184 . Chodziło pewnie o w miarę wyraźne odmalowanie szlaku pocztowego jaki
łączył Mińsk z Połockiem.
7. In ku ltu ra c ja ję zy ko wa , c zy li na ze wn ict wo ś wiąt koś c ie lnych .
Przy opisywaniu religijności tych terenów, można mówić o zaczerpnięciu ze wspólnej tradycji religijnej lub z kulturowej
[prawosławnych czy może nawet i starożytnych] pewnych ludowych tłumaczeń świąt kościelnych, i tak nazywano tu: Boże
Narodzenie słowem: „Kolady‖, Wigilia Nowego Roku miała nazwę: „Szczodryj wieczer‖.
Podobnie tradycja świąt katolickich przyznawała swoje własne nazewnictwo na święta maryjne, jak na przykład: Matki
Bożej Gromnicznej nazwane tu było po prostu: „Hromnica‖. Inne święta ogólno chrześcijańskie doczekały się podobnie
swoistych nazw [używanych i dziś w prawosławnej cerkwi] i tak: Wielkanoc to zwyczajnie: „Wielik-dzień‖, a Niedziela
Przewodnia (św. Tomasza) tradycyjnie określana była jako: „Prawody‖, czy też uroczystość Zielona święta określano mianem
„Siemucha‖. 185
179
B-dok-1796, k.1.
180
B-dok-1796, k. 13.
181
Dokszyce, w: Architektura Białorusi.(red. A. Wolnou.), Mińsk 1993, s. 200.
182
Foto na stronie internetowej portalu: Radzima.
183
PDR s. 94.
184
M. Baliński, Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym opisana przez Michała Balińskiego i Tymoteusza Lipińskiego,
T. III, Warszawa 1846, Mapa została wklejona do trzeciego tomu. Ciekawym jest, że nie umieszczono na mapie wielu dużych miejscowości,
takich jak Parafianów czy Wołkołata, a jest wspomniany wyżej Atrubok.
185
O. Kolberger, Dzieła wszystkie T 52, Białoruś – Polesie, Warszawa 1968, s. 98.
40