Wskrzeszenia na pograniczu dwóch światów - Iwieniec

Rozdział
W roku 1724 w parafii wprowadzono Bractwo pod tytułem Opatrzności Bożej. 35 Podstawą jego założenia miał być
przywilej papieża Innocentego XIII. Zapis fundacyjny mówi o złożonej przez Marcina Bortkiewicz i Krzysztofa Pluchowicza
sumy 800 złp. [zobowiązaniem funduszowym było zamawianie za dusze fundatorów co miesiąc dwóch Mszy św.].
Z innych wydarzeń parafialnych, w dokumentach odnalezionych w Wilnie, s potykamy nazwisko plebana Kleczkowskiego
w roku 1732 w liście do biskupa, gdzie znajduje się relacja o spotkaniu dekanalnym w Leplu i jakieś trudne do określenia
sugestie o przewożeniu zboża do Dokszyc [może na potrzeby diecezji ? 36 ].
Natomiast nie bez znaczenia jest rok 1737 r., kiedy to pleban Wołkołacki powołany został na tzw. „Inkwizytora‖ w
sprawie orzeczenia o autentyczności cudu krwawienia obrazu w majątku Iława (p. Szymkowiczów ), zachowały się dokumenty
tego „badania‖ i opisania cudowności obrazu, jaki później, kapelani tej rodziny - bernardyni, przenieśli do Budsławia
i umieścili w swoim kościele. 37
W tym czasie powstała także Altaria, której istnienie potwierdza w roku 1744 spis parafii dekanatu połockiego 38 , funkcje
altarzysty pełnił w latach 1743-1744 – ks. Bonifacy Kleczkowski. 39
Ok. 1750 - p robos zc ze m ks . Bon ifa cy KLA CZ KOW S KI. 40
Spotykamy to nazwisko przy zestawieniu dokumentów przechowywanych w archiwum parafii, choć tam raczej zapisane
jest to nazwisko jako: „Kluczkowski‖ [sprawa dotyczyła obligacji z 1750 r. na sumę 1.000 złp.]. 41 Z tego czasu (1748 r.)
pochodzi murowana przy kościele dzwonnica.
Obszar parafii, jaka w 1744 r. należała do dekanatu połockiego, wyznaczały miejscowości: Wołkołata, Januki,
Rokicizna, Glinskie, Janczuki, Hayduki, Marcinielewicze, Horanowszczyzna, Gigały, Macieyki, Owsianiki, Sienkows zczyzna,
Zaulicze, Wirży, Zośno nowe, Zośno stare, Zawrotki, Konstantyn, Leyce, Kuźmicze, Słobodka, Bakacze, Iło wo,
Wierebie, Polesie, Komarowszczyzna, Franuszow, Dubowki, Kapuścicze, Pużyry, Jelnica, Nowydwor, Osowo, Niewiery,
Oleszki, Olchowka, Haby. Prawdopodobnie w wielu z nich istniały kaplica lub miejsce spotkań religijnych.
1761- 1784 - p robos zc ze m ks . M icha ł Anton i HA LI CKI. 42
Dane na temat tego okresu czerpiemy z dokumentu wizytacji dekanatu połockiego w 1782 r. 43 . Położenie parafii w różnorodności
wyznań w WKL, było dosyć wyjątkowe, o czym świadczy brak cmentarzy greko -katolickich w okolicy. Parafia
liczyła 2740 katolików 44 , i była bardzo rozległa [4,1/2 długa i 2,12 mili szeroka]. Kaplica istniała jedna, u Oskierków w
Januszowie [Janisowie]. Ponadto na terenie parafii wspomniano dwory Zienkiewicza w Wołkołacie i Bajkowskiego w
Zawrotkach. Parafia posiadała również miejsca pochówku opisane jako: „Mogił oprócz kościelnego cmentarza dwie ale nie
ogrodzone." 45 Dzwonnica stała osobno i mieściła w sobie 3 dzwony.
Wygląd kościoła opisano w tym czasie następująco: „drewniany, w środku podłoga ceglana, na dachu 2 wieżyc zki z facjatą
pośrodku czerwono malowany z krzyżem żelaznym." 46 Wewnątrz świątyni znajdowało się 5 ołtarzy: główny z obrazem
św. Jana Chrzciciela, a nad nim obraz Przemienienia, natomiast pomiędzy kolumnami postacie Ewangelistów. Boczne
ołtarze były kolejno poświęcone: Św. Trójcy, św. Józefa, św. Judy Tadeusza, Matki Najświętszej. 47
We wspomnianej już wcześniej księdze chrztów (XVII/XVIII w.), zachowały się zapisy dokonane przez proboszcza ks.
M. Halickiego w latach 1772-1783 r. Tam również podpisy wspomagających go w tej pracy kapłanów: 1774-1776 - ks.
Michał Antoni Białłasusznia, wikary 1778-1779 - ks. Michał Nowosielski, „comendarz". Ponadto w dokumentach odnajdujemy
nazwisko ks. Bernardyna Filipowicza pełniącego role komendarza. Tam też wymieniono 26 nazw miejscowości przy
zapisach chrztu św. 48
Oczywiście istniała też w końcu XVIII w. parafialna szkoła, w której dzieci uczył w tym czasie jeden nauczyciel, jakim
był Stefan Krajewski. Co do liczebności „uczelni‖ to wiadomo, że w 1777 r. było tu zapisanych 4 dzieci mieszczańskie, a
w 1782 r. 2 mieszczańskie. 49
Ciekawą sprawą jest informacja [zawartej w spisie ksiąg przechowywanych na plebani, por.: B-woł-1816 r.], o funkcjo-
35
DM T l, s. 108; tamże s. 258-259 tablica 6: „Fundusze Bractw Pobożnych" w roku 1842 kapitał tego Bractwa podany jako 120 rubli, co dawało dochodu
rocznego 7 rubli i 20 kopiejek. Zobowiązania były nadal takie same 24 Msze św. w ciągu roku.
36
ABW sygn. 43-23838.
37
Iławski obraz Ukrzyżowanego Jezusa w Budsławskim kościele „Nasza Wiera‖ 3(28)/2004, gdzie mowa o cudzie jaki zdarzył się w dniu 06.09.1737
r. w Iławie; zostało to opisane po polsku, w dokumencie Inkwizycja Obrazy Cudownego (...), i podpisane przez ks. Józefa Kazimierza Klaczkowskiego,
dziekana połockiego i plebana Wołkołackiego.
38
BW s. 180. Ale w zestawieniu zamieszczonym w: DM T 1, czyli na podst. Danych z ok. 1830 r. Altaria już nie figuruje na terenie parafii. Ponadto
w BCz-1775 k. 2692-2694 znajdują się informacje o powstaniu fundacji Altarii.
39
wg: S-wil-1744, s. 186.
40
Ks. Bonifacy KLACZKOWSKI [lub Kluczkowski], wg: WAW-1927 nazwisko brzmi: „Klaczkowski‖.
41
B-woł-1816.
42
Ks. Michał Antoni HALICKI ur. 1729, kapł. 1755 bo wg WDP -1782, s. 145 pochodził z powiatu Mozyrskiego i miał 53 lata. Ciekawostkę jest że w
pewnym miejscu dokumentu wizytacyjnego pojawia się imię Jan.
43 WDP-1782, IAW sygn. 694-1-3487.
44 Liczba podane za BW s. 307, gdzie w odniesieniu do roku 1781 znajdujemy informacje o nauce 7 dzieci mieszczańskich w tejże szkole.
45 WDP-1782, s. 156.
46 BW s. 307.
47 W opisie umieszczono cyfrę 6 ale brak danych o 6 ołtarzu, może miano na myśli ołtarz Opatrzności Bożej o którym w DM T 1
48 W spisie chrztów dotyczących lat 1773-1779 pojawiają się nazwy miejscowości: Wołkołata, Bojary, Haby, Hayduki, Glińskie (Hlińskie), Kisielewo
(Kiselewo), Kulwanowszczyzna, Kuziomszczyzna, Lejce, Malakowo, Żosno nowe, Owsianniki, Rakitowszczyzna, Świrki, Sosnowszczyzn a, Żosna,
Teresdwor, Wirze, Zahacie, Zawlicze, Żawroki.
49 T. Wierzbowski, Szkoły..., wyd. cyt., s. 228.
224