vlasi u starijoj hrvatskoj historiografiji - Ivan Muzic

Zagori, Petrovu Polju i Bukovici šaljući pretičak svoga pastirskog naselja
na plodna cetinska i bukovička polja i na dobre planinske paše Svilaje
i Moseča. Sasvim je jasno, da su ti naseljenici donijeli sa sobom svoje
hercegovačko ime, koje je u njihovu svijest unišlo kroz tolike godine.
Otud onda i česta tradicija o porijeklu hercegovačkom.
Kada su onda iza ratovanja s kraja 17. st. i prvih godina 18. nastale
smirene prilike, uzduž cijele Dinare počelo je jako kretanje naselja. Ono
je po svojoj intenzivnosti, trajanju i posljedicama jedna od najjačih migracija,
koja je u posljednjim stoljećima izvedena medju Hrvatima. U
njoj su sudjelovali i srpski pravoslavni došljaci, i ta je njihova seoba jedna
od najsnažnijih izmedju onih, koje su provedene u 18. i 19. st. Selilo
se u velikom broju sa zapadne strane Dinare na istočnu. Ta je migracija
prvo zahvatila Imotsko polje, Radobilju, Trilj, istočni dio Poljica, donekle
Zagoru i svu Cetinu. Iz tih je krajeva starosjedilačko hrvatsko naselje
prelazilo na begluke plodne poljima i planinskom pašom, mamljeno
neprestano sa strane begova i drugih posjednika muslimana, koji su novim
kolonistima davali bolje i sigurnije povlastice na svojim imanjima i
uspješnije uvjete za život, no što su ih imali na mletačkom području na
slabijoj zemlji sa zapadne strane Dinare. I socijalni sistem turski bio je
u to doba mnogo bolji no onaj mletački, za ratarsku i pastirsku privredu.
Seoba je zahvatila i doseljeno pravoslavno stanovništvo na gornjim dijelovima
zapadne Dinare i ispod Velebita, a prešla je i na one u Krbavi
i Lici u većoj mjeri. I jedne i druge pravoslavne raselice naselili su tom
prilikom velikim dijelom Bosansko Pounje i Posavlje.
Hrvatski starosjedioci od Imotskoga polja, Radobilje, Poljica i Cetine
u prvom su redu kolonizirali u jakom broju Ljubuško polje, Brotnje,
Blato, lijevu stranu donje Neretve, pa onda Duvanjsko, Roško i Buško
polje. Velik je broj novih naseljenika u to doba dobilo i Livanjsko polje,
u koje su preselili mnogi Cetinjani. Svi su ti krajevi bili prva etapa u
naseljivanju. Nešto odovud, a nešto sa matičnog područja sa zapadne
strane Dinare naseljena je dalje sjevernija i istočnija Bosna. U toj su
seobi zahvaćeni krajevi na Vrbasu od Rame preko Jajca i Banjaluke do
Save. Iz ovih krajeva, ili u isto doba s njima, dinarski su hrvatski starosjedioci
naselili zemljišta oko rijeke Bosne, davši mnogo naseljenika
Zenici, Žepču, Tešnju i Doboju i njihovim okolinama. Najposlije sa zapadne
je strane Dinare, a naročito sa Imotskog polja, Radobilje i donje
Cetine i njihova prvog etapnog naseljenja u Duvanjskom, Ljubuškom i
99