vlasi u starijoj hrvatskoj historiografiji - Ivan Muzic

upotrebljavali monolite ili veće blokove kamena ni da prave svoje stanove,
a kamoli za nadgrobne znake. Još su manje po njima pisali ili
ornamentisali”. 590 Sam prikaz načina lova na stećcima upućuje vremenski
na običaje starobalkanskoga autohtonog stanovništva i to Z. Chavrak
naziva “čisto ilirsko-keltskim načinom lova”. 591 Pri utvrđivanju starosti
simbolike na stećcima sve više dolazi do izražaja činjenica da su mnogi
od simbola na stećcima poznati od prapovijesti. Š. Bešlagić je točno
zaključio da “znatan broj naših osnovnih reljefnih motiva vode svoje
porijeklo još iz predhistorijskih vremena”. 592 A. Benac je, među prvima
(1953. godine), upozorio na kontinuitet starobalkanske pretkršćanske
simbolike. On se u jednoj analizi srednjovjekovnih stećaka od Slivna
do Čepikuća u većoj mjeri osvrnuo na simboliku konja, zmije i ptice na
stećcima ističući da je konj na sarkofagu iz Provića bez sedla i vodiča,
da mu je pokret glave neobičan, a uz to kombiniran sa zmijom. “Poznata
je stvar, da je zmija od pradavnih vremena predstavnik htonskog svijeta…
J. Kunst npr. smatra, da takve i slične predstave konja označavaju
nosioce duša umrlih na drugi svijet. To isto drži i za predstave jelena, i
kod toga izričito navodi primjere sa stećaka... Kada uđemo u ilirski krug,
naići ćemo na slične predstave konja na japodskim urnama… Idući istim
putem kao i kod konja, predstave zmije vidimo i na japodskim urnama…
Slične ptice na leđima jelena poznate su iz Uboskog kod Ljubinja, ali u
cjelini njihove su predstave nešto rjeđe. J. Kunst… smatra da ptice na
leđima jelena iz Uboskog predstavljaju duše umrlih a jeleni nosioce tih
duša. Na sanduku iz Topola one ne jašu na jelenima, nego stoje na štitu
i oborile su glave. Kao da tu izražavaju žalost. Neobično je zanimljivo,
da i na jednoj japodskoj urni vidimo dva govečeta na čijim leđima stoji
po jedna ptica... Paralele koje sam naveo s japodskim urnama navode
možda na razmišljanje o ilirskoj tradiciji, koja se dugo zadržala u vjerovanjima
i umjetničkim predstavama kod naših naroda!” 593
590 Vladimir Ćorović, Prilog proučavanju načina sahranjivanja i podizanja nadgrobnih
spomenika u našim krajevima u srednjem vijeku. Naše starine. GZZZSK, Sarajevo,
1956, sv. III, str. 143.
591 Z. Chavrak, Lovne scene..., nav. dj., str. 14..
592 Š. Bešlagić, Stećci-kultura i umjetnost. VM, Sarajevo, 1982, str. 199, 221, 264, 277.
593 A. Benac, Srednjevjekovni stećci od Slivna do Čepikuća. AHID, Anali Historijskog
instituta u Dubrovniku, Dubrovnik, 1953, str. 78-80. Dimitrije Sergejevski je svoj
posmrtni rad (1965. godine) o problematici “ilirske umjetnosti” zaključio mišljenjem
da je posebno važno pitanje “imaju li skulpture na stećcima kakvu vezu (da-
255