nr 1(1) - Najwyższa Izba Kontroli

12
[12]
Obecnie zadania NIK są sformułowane bardzo podobnie, Izba „kontroluje
działalność organów administracji rządowej, Narodowego Banku Polskiego,
państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych”
oraz „może kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, samorządowych
osób prawnych i innych samorządowych jednostek organizacyjnych
[…], może również kontrolować działalność innych jednostek organizacyjnych
i podmiotów gospodarczych (przedsiębiorców) w zakresie, w jakim wykorzystują
one majątek lub środki państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań
fi nansowych na rzecz państwa”.
Realizowanie tych zadań wiąże się nieodłącznie ze współodpowiedzialnością
za decyzje podejmowane na podstawie informacji z kontroli, wniosków i zaleceń
pokontrolnych oraz proponowanych przez Izbę najlepszych praktyk. Często kontrolerzy,
formułując oceny i wnioski pokontrolne, nie biorą pod uwagę siły ich
oddziaływania. Nie uwzględniają tego, że nagminnym argumentem urzędników
państwowych tłumaczących swoje postępowanie jest: „bo NIK tak kazał” lub
„bo inaczej ci z NIK będą się czepiać”. Czasami zbyt łatwe podporządkowywanie
się administracji państwowej zaleceniom i wnioskom NIK doprowadza do nadmiernego
skomplikowania procedur administracyjnych, zwłaszcza fi nansowych.
W tym sensie uważam, że Najwyższa Izba Kontroli ponosi współodpowiedzialność
za obecny kształt naszej administracji. Dążąc do jak najlepszego zabezpieczenia
pieniędzy państwowych, rządowych i samorządowych, kontrolerzy często
za mało zwracają uwagę na wykonywanie zadań i sprawność administracji. Gdy
w trakcie badania kontrolnego stwierdza się konflikt między legalnością a celowością
działania, to stawiany jest zarzut nielegalności. Skłania to urzędników do przedkładania
czynienia zadość procedurom nad osiąganiem celów w ich działaniu.
Kontrole Izby nie mają być zarządcze – od tego są kontrole wewnętrzne w instytucjach
państwowych, ale wymaga zastanowienia, w jakim stopniu wyniki kontroli
mają być przydatne w zarządzaniu państwem, a w jakim mają być „historyczne”,
to znaczy analizować sukcesy, diagnozować przyczyny porażek i wskazywać za nie
odpowiedzialnych. Trzeba odpowiedzieć na pytanie – jaki jest rozsądny czas pomiędzy
stanem poddawanym kontroli a publikacją jej wyników. Nie zaniedbując
„historyczności” badań kontrolerskich, na przykład tak zwanych megainformacji
dotyczących procesów i zmian wieloletnich, zdecydowanie większy nacisk należy
położyć na aktualność wyników kontroli. Do osiągania celu określonego w misji
Izby, jaką jest „dbałość o gospodarność i skuteczność w służbie publicznej dla
Rzeczypospolitej Polskiej”, najbardziej przydatne są aktualne dane z kontroli.
Konsekwencją takiego sposobu podejścia jest dążenie do skrócenia czasu
trwania procesu kontrolnego, co z kolei nie jest możliwe bez jego radykalnego