nr 1(1) - Najwyższa Izba Kontroli

50
Marzena Paszkowska
[50]
Obrachunkowym wydano 29 listopada 1846 r.; zmieniono ją częściowo ustawą
z 20 lipca 1921 r. Powiększono wówczas zakres działania belgijskiego Trybunału
Obrachunkowego – nałożono nań obowiązek kontroli wstępnej wypłat pod
względem legalności 11 . „Belgia nie zadowoliła się kontrolą kas skarbowych ani
też kontrolą następną rocznych sprawozdań poszczególnych ministrów i ogólnego
sprawozdania Ministerstwa Skarbu, lecz wprowadziła u siebie, poczynając
od 1842 r., wstępną kontrolę wypłat, czyli tzw. wizę […]. Wobec tego środek
ciężkości kontroli został przesunięty na kontrolę wstępną, co w wysokim stopniu
wpłynęło na uporządkowanie wydatków państwa pod względem legalności,
gdyż co do oszczędności i celowości Izba wypowiadać się nie ma prawa. Kontrola
wstępna wypłat wpływa jednocześnie na przyspieszenie zamknięć rachunkowych.
Kontroli faktycznej na miejscu Izba Obrachunkowa we Francji i Belgii
nie wykonuje 12 ”.
Cały skład Trybunału: prezesa, radców, sekretarza generalnego i sekretarza
powoływała Izba Deputowanych. Trybunał prowadził kontrolę wstępną wyłącznie
z punktu widzenia legalności. Nie prowadził natomiast kontroli faktycznej,
powierzonej poszczególnym ministerstwom. Poza kontrolą wstępną, rozwiązanie
belgijskie wyróżnia się silniejszym powiązaniem Trybunału z parlamentem
i jego niezależnością od rządu. Podobnie jak we Włoszech, Trybunał przedstawiał
legislatywie uwagi do comiesięcznych sprawozdań budżetowych rządu, a w
konsekwencji uwagi do rocznego zamknięcia rachunków.
Belgijski Trybunał Obrachunkowy miał także uprawnienia jurysdykcyjne
– jako trybunał administracyjny, którego wyroki wykonywane były przez postępowanie
administracyjne.
O oryginalności systemu belgijskiego świadczyło też ustanowienie, dekretem
z 28 lutego 1921 r., Najwyższego Komitetu Kontroli, powoływanego przez króla.
Badał on nie tylko rachunki i rozliczenia z zastosowaniem kryteriów celowości
i gospodarności wydatków, lecz był także organem rozjemczym między administracją
a przedsiębiorstwami pracującymi na rzecz państwa.
We współczesnej Belgii bieżąca kontrola wykonania budżetu sprawowana jest
przez egzekutywę – Radę Ministrów, ministrów (zwłaszcza ministrów ds. budżetu,
finansów i służby cywilnej), Inspekcję Finansową. Istotną rolę odgrywa również
Trybunał Obrachunkowy, który między innymi kontroluje wydatki nadzwyczajne,
nieujęte w ustawie budżetowej 13 . Bieżąca kontrola parlamentarna jest realizowana
1 3
d s f 11
Poprawka do konstytucji z 1993 r. zwiększyła kompetencje Trybunału o kontrole prawidłowości
ustalania i dochodzenia należności państwa, w tym z podatków.
12
J. Żarnowski: Organizacja kontroli państwowej we Francji…, s. 206-207.
13
W wypadkach nadzwyczajnych, jeśli nie istnieje możliwość wystąpienia o kredyty dodatkowe,
rząd może dokonać wydatku bez autoryzacji parlamentarnej. Decyzje rządu przekazywane są niezwłocznie