nr 1(1) - Najwyższa Izba Kontroli

[9] 9
przekonać, ile naprawdę są warte wykonywane przez NIK kontrole. Nie ma wątpliwości,
że taki eksperyment zakończyłby się ogólnopaństwową katastrofą.
Niektórzy sugerują, że funkcje kontroli państwowej mógłby przejąć prywatny
audyt, który rozprzestrzenia się w sferze publicznej coraz bardziej. Odpowiem
tak: równie dobrze policję mogłyby zastąpić wynajęte fi rmy ochroniarskie.
Kontrola w państwie jest jak policja na drodze
Kontrolę państwową można w pewnym sensie przyrównać do policyjnej
kontroli drogowej. Co jest miarą jej skuteczności? – Liczba skontrolowanych
pojazdów, ujawnionych wykroczeń, kwota wymierzonych mandatów, liczba zatrzymanych
nietrzeźwych kierowców, odebranych praw jazdy i innych temu podobnych
wskaźników? Dla Komendy Głównej Policji czy dla Ministerstwa Spraw
Wewnętrznych może tak, ale nie dla społeczeństwa.
Prawdziwą, niedającą się określić miarą skuteczności działania kontroli
drogowej jest nieznana, niezmierzona liczba przestępstw, wykroczeń drogowych
i wszelkich naruszeń zasad ruchu drogowego, do których nie dochodzi – właśnie
dzięki temu, że kontrola drogowa istnieje, działa i odstręcza od niebezpiecznych
zachowań na drodze. Rzeczywistą i najważniejszą miarą skuteczności kontroli
drogowej jest stan bezpieczeństwa na drogach.
Podobnie w kontroli państwowej – prawdziwą miarą jej skuteczności nie jest
kwota odzyskanych dla budżetu pieniędzy czy liczba ujawnionych nadużyć. Jest
nią kwota pieniędzy, które dzięki kontroli nie zostały utracone oraz liczba nadużyć,
do których dzięki kontroli nie doszło, którym kontrola państwowa zapobiegła
przez samo to, że jest wykonywana.
O sile i skuteczności Najwyższej Izby Kontroli nie świadczy statystyka kontroli,
efektów fi nansowych czy liczba skierowanych zawiadomień o przestępstwie,
lecz stan funkcjonowania państwa i jego instytucji. Ten stan, mimo wielu nieprawidłowości
i nagannych zjawisk, nie jest najgorszy. Zwłaszcza realizacja budżetu
trzyma się w prawnych ryzach, w czym zasługa Najwyższej Izby Kontroli jest niezaprzeczalna.
Prewencja – prawdziwy sens kontroli
Efekt prewencyjny – to jest największa wartość i prawdziwy sens istnienia
NIK. Moim zdaniem, powinien być on bardziej doceniany i eksponowany, także
przez samą Izbę. Dlatego uważam, że plany kontroli NIK powinny być szeroko
ogłaszane i rozpowszechniane – po to, żeby wprost skłaniać instytucje państwowe
do unikania błędów i porządkowania swojej działalności. Zapowiedź, że NIK
skontroluje, na przykład, gminy pod kątem prawidłowego udzielania pomocy socjalnej
spowoduje, że wszystkie gminy (a na pewno ich większość) uporządkują