Ўқиш - Академия МВД Республики Узбекистан
Ўқиш - Академия МВД Республики Узбекистан
Ўқиш - Академия МВД Республики Узбекистан
- TAGS
- xviii
- akadmvd.uz
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Аммо мазкур ҳолат фуқароларнинг асосий<br />
ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилишга<br />
йўналтирилган жиноий-ҳуқуқий нормаларнинг<br />
амалий аҳамиятини камайтирмайди.<br />
Фуқароларнинг конституциявий ҳуқуқ ва<br />
эркинликларига тажовуз қилганлик учун<br />
жавобгарликни назарда тутувчи Жиноят кодексининг<br />
VII бобидаги жиноий-ҳуқуқий нормалар<br />
тизими Ўзбекистон Республикасининг<br />
Конституциясида мустаҳкамланган нормалар<br />
тизимини айнан ҳолда акс эттирмайди.<br />
Фуқароларнинг конституциявий ҳуқуқ ва<br />
эркинликлари Жиноят кодексининг бошқа<br />
бобларида назарда тутилган жиноий-ҳуқуқий<br />
нормалар билан ҳам ҳимоя қилинади.<br />
Юқорида таъкидланганидек, жиноят қонунчилигида<br />
фуқароларнинг муҳим конституциявий<br />
ҳуқуқ ва эркинликларига тажовуз қилувчи<br />
ижтимоий хавфли қилмишлар учун жавобгарликлар<br />
белгиланади.<br />
Ушбу қоидадан келиб чиққан ҳолда айтиш<br />
мумкинки, таҳлил этилаётган жиноятларнинг<br />
объектини фуқароларнинг конституциявий<br />
ҳуқуқ ва эркинликларини тартибга солувчи<br />
ижтимоий муносабатлар йиғиндиси ташкил<br />
этади. Ушбу ҳуқуқ ва эркинликлар фуқароларнинг<br />
сиёсий, ижтимоий-иқтисодий ва бошқа<br />
шахсий ҳуқуқларида ифодаланади.<br />
Фуқароларнинг асосий ҳуқуқ ва эркинликлари<br />
амалга оширилишининг реал имкониятларини<br />
таъминлаш шарт-шароитларига тажовуз<br />
қилинмай туриб, ушбу ҳуқуқларга зарар<br />
етказиш мумкин эмаслиги мазкур ижтимоий<br />
муносабатларни кўриб чиқилаётган жиноятларнинг<br />
объекти сифатида баҳолашга имкон<br />
беради.<br />
Фуқароларнинг конституциявий ҳуқуқ ва<br />
эркинликларига қарши жиноятларнинг<br />
объектив томони фуқароларнинг Конституцияда<br />
белгиланган сиёсий, ижтимоийиқтисодий<br />
ҳамда шахсий ҳуқуқ ва эркинликларининг<br />
бузилишида ва уларнинг амалга<br />
оширилишини таъминлаш бўйича мажбуриятларни<br />
бажармасликда ифодаланади. Шу<br />
нуқтаи назардан, таҳлил этилаётган жиноятларнинг<br />
объектив томони фаол ҳаракатларда,<br />
айрим ҳолларда эса, субъектнинг<br />
<br />
пассив хулқ-атвори (ҳаракатсизлиги) натижасида<br />
ҳам содир этилади. Масалан, Жиноят<br />
кодексининг 148-моддасида назарда тутилган<br />
жиноят – шахснинг ишга тиклаш тўғрисидаги<br />
суд қарорини била туриб, ғайриқонуний<br />
равишда бажармаслигида ифодаланган<br />
ҳаракатсизлик кўринишида содир этилиши<br />
мумкин.<br />
Таҳлил этилаётган жиноятларнинг хусусиятларидан<br />
бири ушбу ижтимоий хавфли<br />
қилмишлар таркибининг (уларнинг айрим<br />
турларидан ташқари) формал тузилиши билан<br />
изоҳланади. Мазкур ҳолат жиноят қонунида<br />
фуқароларнинг конституциявий ҳуқуқ ва эркинларини<br />
тартибга солувчи ижтимоий муносабатларнинг<br />
ўзига хос равишда қўриқланишини<br />
кўрсатади.<br />
Кўрилаётган жиноятларнинг объектив<br />
томонини ташкил этувчи яна бир ўзига хослик<br />
ушбу турдаги айрим жиноятлар (ЖК 142, 145-<br />
м.)нинг зўрлик ишлатиш усулида содир этилиши.<br />
Масалан, фуқароларнинг турар жой дахлсизлигини<br />
бузиш (ЖК 142-м.) жиноятининг<br />
объектив томони турар жойга унда яшовчиларнинг<br />
эркига хилоф равишда зўрлик ишлатиб<br />
ғайриқонуний бостириб киришда ифодаланади.<br />
Ғайриқонуний бостириб кириш деганда,<br />
фуқароларнинг турар жойига унда яшовчиларнинг<br />
розилигисиз кириш тушунилади. Ғайриқонуний<br />
кириш нафақат зўрлик ишлатиш билан,<br />
балки яширин, очиқдан-очиқ, алдаш йўли<br />
билан, тўсиқларни, одамларнинг, шунингдек,<br />
қўриқловчи ходимларнинг қаршилигини енгиб<br />
содир этилиши мумкин. Бироқ, мазкур жиноят<br />
таркиби объектив томонининг зарурий белгиси<br />
сифатида қонунда турар жойга унда яшовчиларнинг<br />
ихтиёрига хилоф равишда зўрлик<br />
ишлатиб бостириб кириш назарда тутилган.<br />
Зўрлик ишлатиш деганда жабрланувчига<br />
нисбатан жисмоний куч ишлатиш ёки жисмоний<br />
куч ишлатиш билан қўрқитиб руҳий тазйиқ<br />
ўтказиш тушунилади.<br />
Маълумки, Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг<br />
27-моддаси биринчи қисмида:<br />
«Ҳар ким ўз шаъни ва обрўсига қилинган<br />
тажовузлардан, шахсий ҳаётига аралашишдан<br />
ҳимояланиш ва турар жойи дахлсизлиги<br />
68 Ўзбекистон Республикаси ИИВ <strong>Академия</strong>сининг ахборотномаси. — 2012. — №4.
Change language