Ўқиш - Академия МВД Республики Узбекистан
Ўқиш - Академия МВД Республики Узбекистан
Ўқиш - Академия МВД Республики Узбекистан
- TAGS
- xviii
- akadmvd.uz
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
лик, калондимоғлик ва бошқа бир қатор салбий<br />
ҳолатларга йўл қўймаслик вазифалари алоҳида<br />
белгилаб берилган эди. Кўрсатилган вазифаларни<br />
бажариш учун жиноят ишлари бўйича<br />
иш юритувни соддалаштириш, иш юритишга<br />
маъсул давлат органлари ва мансабдор<br />
шахслар фаолиятининг ошкоралигини таъминлаш,<br />
ярашув институтини такомиллаштириш,<br />
дастлабки терговнинг сифатини ошириш,<br />
жиноят иши қўзғатиш ва кўриб чиқиш муддатларини<br />
қисқартириш, жиноят ишлари бўйича<br />
ҳимоя институтини ривожлантириш ва ислоҳ<br />
қилиш ҳамда бошқа бир қатор вазифалар ўз<br />
ечимини кутаётган эди.<br />
Айни вақтда Ўзбекистон Республикасининг<br />
амалдаги Жиноят-процессуал кодексига<br />
ўзгартиш киритиш борасидаги ишлар изчил<br />
давом эттирилмоқда. Сўнгги йилларда қонун<br />
чиқарувчи орган ЖПКга зудлик билан ҳал<br />
қилишни талаб этаётган масалалар бўйича<br />
бир қатор ўзгартишлар ва қўшимчалар<br />
киритди. Бу эса жиноят процессида иштирок<br />
этаётган шахсларнинг ҳуқуқлари ва қонуний<br />
манфаатларини ҳимоя қилиш масаласини<br />
биринчи ўринга чиқариш имконини берди.<br />
Амалдаги ЖПКда жиноят ишини юритиш<br />
учун масъул бўлган барча давлат органлари<br />
ва мансабдор шахслар жиноят процессида<br />
иштирок этаётган шахсларнинг конституциявий<br />
ҳуқуқ ва эркинликларини муҳофаза<br />
қилишлари шарт эканлиги белгилаб қўйилган.<br />
Бунда фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини<br />
таъминлаш мажбурияти халқаро ҳуқуқий<br />
ҳужжатларда, Конституциямизда, жиноятпроцессуал<br />
қонун ҳужжатларида қайд этилган<br />
фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини<br />
амалга ошириш бўйича талабларининг дарҳол<br />
бажарилиши ва таъминланишидан иборатдир.<br />
Масалан, Конституциямизнинг 25-моддасида:<br />
«Ҳар ким эркинлик ва шахсий дахлсизлик<br />
ҳуқуқига эга. Ҳеч ким қонунга асосланмаган<br />
ҳолда ҳибсга олиниши ёки қамоқда сақланиши<br />
мумкин эмас» 1 , – деб белгиланган. Демак, ҳеч<br />
<br />
бир кишининг эркинлиги ва шахсий дахлсизлигини<br />
суд қарори ёки прокурорнинг<br />
рухсатисиз чеклаш мумкин эмас, уни қамоққа<br />
олиш ёки қамоқда сақлаш тақиқланади.<br />
Бунинг мантиқий ечими сифатида 2008<br />
йилнинг 1 январидан эҳтиёт чораси сифатида<br />
қамоққа олишга рухсат бериш судлар<br />
томонидан амалга оширилаётганлигини келтиришимиз<br />
мумкин.<br />
Жиноят ишларини юритишда иштирок<br />
этаётган барча мансабдор шахслар қонун<br />
талабларига риоя этишлари ҳамда фуқароларнинг<br />
шахсий ҳаётига, уй-жойи, ёзишмаларига,<br />
телеграф хабарлари ва телефон<br />
орқали сўзлашувларига аралашмасликлари<br />
шарт. Акс ҳолда Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон<br />
декларациясининг 13, Фуқаролик ва<br />
сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пактнинг<br />
12, Ўзбекистон Конституциясининг<br />
27-моддасида белгиланган талаблар 1 қўпол<br />
равишда бузилади.<br />
Дастлабки тергов органлари томонидан<br />
жиноят ишларини юритиш жараёнида шахснинг<br />
конституциявий ҳуқуқларидан бири<br />
бўлган – мулк ва унга эгалик қилиш ҳуқуқи<br />
таъминланади. Бунга ижтимоий хавфли қилмиш<br />
натижасида мулкий зарар кўрган шахсларнинг<br />
(жабрланувчи ва фуқаровий даъвогарлар)<br />
мулкий ҳуқуқларини ҳимоялашга фуқаровий<br />
даъво, айбланувчининг мол-мулкини<br />
хатлаш, етказилган зиённи бартараф этиш,<br />
яраштирув ва бошқа бир қатор институтларини<br />
қўллаш орқали эришилади.<br />
Юқоридагилардан келиб чиққан ҳолда,<br />
амалдаги жиноят-процессуал қонунчилик<br />
билан инсоннинг бир қатор асосий ҳуқуқ ва<br />
эркинликлари таъминланиши тартибга солинган<br />
бўлиб, жиноят ишини юритиш жараёнида<br />
шахснинг Ўзбекистон Республикасининг Конституциясида<br />
белгиланган ижтимоий-иқтисодий,<br />
сиёсий, маънавий ва шахсий ҳуқуқ ва<br />
эркинликларини таъминлашнинг аниқ ва<br />
ишчан механизми мавжудлиги ҳақида хулосага<br />
келамиз.<br />
1<br />
Ўзбекистон Республикаси ва инсон ҳуқуқлари бўйича ҳалқаро шартномалар / Масъул муҳаррир проф.<br />
А.Х.Саидов. – Т., 2002. – Б. 17, 39.<br />
72 Ўзбекистон Республикаси ИИВ <strong>Академия</strong>сининг ахборотномаси. — 2012. — №4.
Change language