Ўқиш - Академия МВД Республики Узбекистан
Ўқиш - Академия МВД Республики Узбекистан
Ўқиш - Академия МВД Республики Узбекистан
- TAGS
- xviii
- akadmvd.uz
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
десак муболаға бўлмайди. Лекин жиноят процессининг<br />
асосий вазифаларидан бири ақли<br />
норасо шахснинг ижтимоий хавфли қилмиши<br />
натижасида маънавий, жисмоний ёки мулкий<br />
зарар кўрган шахсларнинг, яъни жабрланувчиларнинг<br />
ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини<br />
муҳофаза қилишда камчиликларнинг<br />
мавжуд эканлиги ушбу масалага алоҳида<br />
эътибор қаратишни тақозо этади.<br />
Бугунга келиб, жиноятдан зарар кўрган<br />
шахсларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини муҳофаза<br />
қилиш нафақат мамлакатимиз, балки<br />
бутун дунёдаги долзарб муаммолардан бири<br />
бўлиб қолмоқда. Бу борада республикамизда<br />
бир қатор ишлар амалга оширилган бўлсада,<br />
бироқ ҳанузгача жабрланувчиларга етказилган<br />
моддий зарарнинг ўрни тўлиқ қопланишига<br />
эришиб бўлмаяпти.<br />
Ҳозирги вақтда ҳуқуқни муҳофаза қилувчи<br />
органлар фаолияти фақатгина жиноят содир<br />
этган шахсни аниқлаш, унга нисбатан тегишли<br />
жазо тайинлаш билан чекланиб қолмоқда.<br />
Жабрланувчига етказилган моддий, маънавий<br />
ва жисмоний зарарларни бартараф қилиш<br />
масаласи иккинчи даражали кўринишга келиб<br />
қолган.<br />
Жиноят содир этган шахсга нисбатан жазо<br />
тайинланиши жабрланувчининг ҳуқуқ ва<br />
эркинликларини муҳофаза қилиш билан боғлиқ<br />
барча муаммоларни ҳал этмайди. Фақатгина<br />
жазо тайинлаш билан чекланиш эса, ўз навбатида,<br />
жиноятдан зарар кўрган шахсларнинг<br />
ҳуқуқ ва эркинликлари тўлиқ таъминланмаслигига<br />
олиб келади. Жиноятдан жабр кўрган<br />
ҳар қандай фуқаронинг ҳуқуқни муҳофаза<br />
қилувчи органларга мурожаат қилишидан<br />
мақсади аввало ўзига етказилган моддий<br />
зарарнинг қопланиши, бузилган ҳуқуқларининг<br />
таъминланишини талаб қилиш ва бунга эришишдан<br />
иборат бўлади. Моддий зарарнинг<br />
қопланмаслиги фуқароларда ҳуқуқни муҳофаза<br />
қилувчи органлар фаолиятига, яъни<br />
давлатга ишончсизликнинг вужудга келишига<br />
сабаб бўлади. Бу эса содир этилган жиноятлар<br />
ҳақида фуқаролар томонидан ҳуқуқни<br />
<br />
муҳофаза қилувчи органларга хабар<br />
берилмаслигига ва ноқонуний йўллар ёки<br />
зўравонлик билан зарарни ўзбошимчалик<br />
билан ундириш харакатларининг амалга оширилишига,<br />
жиноятларнинг латентлашишига,<br />
жиноят содир этган шахсларнинг жавобгарликдан<br />
қутулиб қолишига ва жазонинг муқаррарлиги<br />
принципининг бузилишига, жиноятчи<br />
шахслар ва жиноятлар сонининг ўсишига<br />
сабаб бўлади.<br />
Бундан ташқари, ҳар қандай жиноят<br />
туфайли мулкий ва жисмоний зарар етказилиши<br />
натижасида жабрланувчиларда<br />
маънавий зарарнинг вужудга келишини инкор<br />
этиб бўлмайди. Амалдаги жиноят-процессуал<br />
қонунчилигида эса маънавий зарарни бартараф<br />
этиш, жабрланувчиларга руҳий ёрдам<br />
кўрсатиш жараёнининг акс эттирилмаганлиги<br />
ҳам ушбу масалага чуқурроқ эътибор қаратилишини<br />
талаб этади.<br />
Демак, бугунги кунда ҳуқуқни муҳофаза<br />
қилувчи органлар фаолиятининг таҳлили<br />
жабрланувчиларга етказилган моддий зарарни<br />
қоплаш, уларга руҳий ёрдам кўрсатишда<br />
муаммолар мавжуд эканлигини ва<br />
уларни бартараф қилиш билан боғлиқ чоратадбирлар<br />
кўрилиши лозимлигини тақозо<br />
этади.<br />
Хулоса ўрнида таъкидлаш жоизки, Конституциямиз<br />
инсон ва фуқароларнинг ҳуқуқий<br />
ҳолатини белгилашда, инсон ҳуқуқлари устуворлигини<br />
эътироф этади. Унда инсон, унинг<br />
эркинлиги, шаъни ва қадр-қиммати олий қадрият<br />
сифатида баҳоланади. Бу эса ҳар бир<br />
фуқаронинг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя<br />
қилишда халқаро ҳуқуқнинг умумэътироф<br />
этилган ғояларини ўзида намоён қилади. Қолаверса,<br />
Конституциямиз ҳар қандай ҳуқуқ соҳасининг<br />
ривожланишида ва ҳуқуқий ислоҳотларда<br />
асос бўлиб хизмат қилади. «Ҳақиқатан<br />
ҳам ҳеч бир муболағасиз айтиш мумкинки, бизнинг<br />
Конституциямиз умуминсоний ғоялар —<br />
тенглик, эркинлик, биродарлик, халқаро ва миллатлараро<br />
дўстлик, мамлакат ва дунё барқарорлиги<br />
каби энг улуғ ғояларга хизмат қилади» 1 .<br />
1<br />
Каримов И.А. Буюк келажагимизнинг ҳуқуқий кафолати. – Т., 1993. – Б. 8.<br />
Ўзбекистон Республикаси ИИВ <strong>Академия</strong>сининг ахборотномаси. — 2012. — №4.<br />
85
Change language