Ўқиш - Академия МВД Республики Узбекистан
Ўқиш - Академия МВД Республики Узбекистан
Ўқиш - Академия МВД Республики Узбекистан
- TAGS
- xviii
- akadmvd.uz
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
А. Эргашев*<br />
БОЛА ҲУҚУҚЛАРИНИ ТАЪМИНЛАШНИНГ КОНСТИТУЦИЯВИЙ-ҲУҚУҚИЙ<br />
КАФОЛАТИ<br />
Боланинг конституциявий-ҳуқуқий мақоми<br />
Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси,<br />
конституциявий қонунлари, қонунлари ва<br />
бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатлари белгилаган<br />
бола ҳуқуқлари, эркинликлари, мажбуриятлари<br />
ва уларни амалга ошириш кафолатларининг<br />
мажмуасидан иборат.<br />
Ўзбекистон Республикасининг Конституциясида<br />
бола мақомининг конституциявий-ҳуқуқий<br />
асослари фуқаролар мақомига<br />
мос белгиланган. Конституцияда,<br />
давлат ва жамиятнинг болага, унинг ҳуқуқ ва<br />
эркинликларига оид муносабатининг туб<br />
принциплари белгилаб қўйилган. Президентимиз<br />
таъкидлаганидек: «Биз фарзандларимизнинг<br />
баркамол руҳий дунёси учун,<br />
уларнинг маънавий-ахлоқий жиҳатдан етук,<br />
жисмонан соғлом бўлиши учун доимо қайғуришимиз<br />
зарур» 1 .<br />
Ўзбекистон Республикасининг Конституциясида<br />
халқаро ҳуқуқ нормаларининг<br />
умумэътироф этилган қоидалари ўз ифодасини<br />
топганлиги, мамлакатимизда устувор<br />
эканлиги тан олингани бола ҳуқуқларини<br />
таъминлашга бевосита алоқадордир. Конституциянинг<br />
Муқаддимасида мустаҳкамланган<br />
бу қоида давлатнинг болаларга нисбатан<br />
ҳуқуқий сиёсатининг асосларини аниқлашда,<br />
яъни ювенал сиёсатни шакллантиришда<br />
Ўзбекистон Инсон ҳуқуқлари тўғрисидаги<br />
биллда, Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларациясида,<br />
Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар<br />
тўғрисидаги халқаро пактда, Иқтисодий, ижтимоий<br />
ва маданий ҳуқуқлар тўғрисидаги<br />
халқаро пактда белгиланган бола ҳуқуқларининг<br />
халқаро андозаларига суянади.<br />
Ўзбекистон бола ҳуқуқларини қонуний<br />
тартибга солар экан, махсус халқаро конвенцияларга,<br />
хусусан: Бола ҳуқуқлари тўғрисидаги<br />
конвенция, Ирқий камситишларнинг барча<br />
шаклларини тугатиш тўғрисидаги конвенция,<br />
Қийноқ ҳамда муомала ва жазолашнинг<br />
қаттиқ, шафқатсиз, инсонийликка зид ёки қадрқимматни<br />
камситувчи турларига қарши<br />
конвенцияга ҳам таянади. Ўзбекистон<br />
Республикаси бу халқаро ҳужжатларга<br />
қўшилиши билан бола ҳуқуқларини халқаро<br />
андозаларга мувофиқ ҳимоя қилишни<br />
таъминлаш бўйича халқаро мажбуриятларни<br />
ўз зиммасига олган.<br />
Маълумки, ҳар бир конституциявий қоида<br />
амалиётда болаларга алоқадор, лекин<br />
«бола», «болалар», «вояга етмаганлар» каби<br />
тушунчаларни Ўзбекистон Республикаси<br />
Конституциясининг тўртта моддасида кузатиш<br />
мумкин. Конституциянинг 45-моддасида:<br />
«Вояга етмаганлар, меҳнатга лаёқатсизлар,<br />
ва ёлғиз кексаларнинг ҳуқуқлари давлат<br />
ҳимоясидадир», дейилган. 64-моддадаги<br />
нормага биноан, «ота-оналар ўз фарзандларини<br />
вояга етгунларига қадар боқиш ва<br />
тарбиялашга мажбурдирлар.<br />
Давлат ва жамият етим болаларни ва отаоналарининг<br />
ҳомийлигидан маҳрум бўлган<br />
болаларни боқиш, тарбиялаш ва ўқитишни<br />
таъминлайди, болаларга бағишланган хайрия<br />
фаолиятларни рағбатлантиради».<br />
65-моддада «Фарзандлар, ота-оналарининг<br />
насл-насабидан ва фуқаролик ҳолатидан<br />
қатъи назар, қонун олдида тенгдирлар. Оналик<br />
ва болалик давлат томонидан муҳофаза<br />
қилинади», деб ёзилган.<br />
* Тошкент давлат юридик институти катта ўқитувчиси.<br />
1<br />
Каримов И.А. Биз келажагимизни ўз қўлимиз билан қурамиз. Т.7. – Т., 1999. – Б. 385–386.<br />
Ўзбекистон Республикаси ИИВ <strong>Академия</strong>сининг ахборотномаси. — 2012. — №4.<br />
89
Change language