Ўқиш - Академия МВД Республики Узбекистан
Ўқиш - Академия МВД Республики Узбекистан
Ўқиш - Академия МВД Республики Узбекистан
- TAGS
- xviii
- akadmvd.uz
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
ҳуқуқига эга», – деб белгилаб қўйилган ҳамда<br />
шу норма асосида фуқароларнинг турар жойга<br />
бўлган дахлсизлик ҳуқуқи кафолатланган. Шу<br />
нуқтаи назардан, ҳеч ким қонунда назарда<br />
тутилган ҳоллар ва тартибдан ташқари бировнинг<br />
турар жойига кириши мумкин эмас.<br />
Таъкидлаш жоизки, турар жойга нафақат<br />
унда яшовчиларнинг, балки уларнинг яқин<br />
қариндошлари ёки ишончли шахсларининг<br />
ҳам истагига хилоф равишда зўрлик ишлатиб<br />
бостириб кирилганида ҳам жавобгарлик келиб<br />
чиқади.<br />
«Бостириб кириш» ибораси турар жойга<br />
куч ишлатиш билан кириб боришни англатади.<br />
Бостириб киришда шахснинг қайси<br />
ҳаракатлари жабрланувчининг турар жойга<br />
бўлган дахлсизлик ҳуқуқини бузганлигини<br />
аниқлаш муҳим ҳисобланади.<br />
Қонун мазмунига кўра, турар жойга бостириб<br />
кириш ғайриқонуний равишда содир<br />
этилган бўлиши керак. Шу сабабли мазкур<br />
қилмишга тўғри ҳуқуқий баҳо бериш учун турар<br />
жойга бостириб кириш қандай ҳолларда<br />
ғайриқонуний ҳисобланишини баҳолаш зарур.<br />
Фуқароларнинг конституциявий ҳуқуқ ва<br />
эркинликларига қарши жиноятларнинг<br />
субъектив томонини белгилашда шахснинг<br />
онги билан нафақат қилмишнинг ҳуқуққа<br />
хилофлиги ва ижтимоий хавфлилигини<br />
англаши қамраб олинганлиги, балки унда<br />
жиноят таркибини ташкил этувчи асосий<br />
белгилар қаторида биринчи навбатда<br />
жиноятнинг объектив белгилари ва айрим<br />
ҳолларда эса, жиноятнинг бошқа оғирлаштирувчи<br />
ҳолатлари хусусиятларини ҳам<br />
англаганлигини аниқлаш талаб этилади.<br />
Юқоридагилардан келиб чиққан ҳолда<br />
фуқароларнинг конституциявий ҳуқуқ ва<br />
эркинликларига қарши жиноятларнинг субъектив<br />
томони айбнинг қасд шаклида ифодаланади.<br />
Бунда айбдор ушбу жиноятларни содир<br />
этишда нафақат ўз қилмишларининг ижтимоий<br />
хавфлилик хусусиятини англайди ва<br />
фуқароларнинг сиёсий, ижтимоий-иқтисодий<br />
ва шахсий ҳуқуқлари бузилиши тарзидаги<br />
оқибатларининг ижтимоий хавфлилигига кўзи<br />
етади, балки уларнинг келиб чиқишини<br />
<br />
истайди ва мазкур турдаги оқибатларнинг<br />
келиб чиқишига онгли равишда йўл қўяди.<br />
Мазкур турдаги жиноятларда тўғри<br />
қасднинг ақлий белгиси айбдор ўзи содир<br />
этаётган ҳаракатларининг ижтимоий хавфлилик<br />
хусусиятини англаши лозимлигини назарда<br />
тутади. Одатда, суд амалиётида бундай<br />
вазият у ёки бу муаммоларни келтириб чиқармайди,<br />
чунки фуқаролик жамиятида яшаётган<br />
ҳар қандай шахс содир этаётган аниқ ҳаракатлари<br />
натижасида фуқароларнинг конституциявий<br />
ҳуқуқ ва эркинликлари бузилаётган<br />
ва қилмишининг ижтимоий хавфлилик хусусиятини<br />
англаш имкониятларига эга бўлади.<br />
Таҳлил этилаётган жиноятлардан кўзланган<br />
мақсад ва жиноят мотивлари турлича<br />
(моддий манфаатдорлик, ўч олиш, ҳасад,<br />
адоват, хусумат ва бошқ.) бўлиши мумкин,<br />
бироқ улар мазкур жиноятларнинг юридик<br />
баҳоланишига таъсир кўрсатмайди.<br />
Жиноят субъекти белгиларини тўғри<br />
аниқлаш жиноятга юридик баҳо беришда<br />
муҳим ўрин тутами. Жиноят қонуни жиноят<br />
содир этгунга қадар қонунда белгиланган ёшга<br />
тўлган (ЖК 17-м.) ва жиноят содир этиш<br />
вақтида ўз қилмишининг ижтимоий хавфли<br />
хусусиятини англаган ва ўз ҳаракатларини<br />
бошқара олган жисмоний шахсларнигина (ЖК<br />
18-м.) жавобгарликка тортиш мумкинлигини<br />
назарда тутади.<br />
Бундан келиб чиқиб айтиш жоизки, ҳар<br />
қандай жиноятнинг, шу жумладан фуқароларнинг<br />
конституциявий ҳуқуқ ва эркинликларига<br />
қарши қаратилган жиноятларнинг субъектлари,<br />
биринчидан, қонунда белгиланган ёшга<br />
тўлган, иккинчидан, ақли расо бўлишини<br />
тақозо этади.<br />
Таҳлил этилаётган жиноятларнинг субъектлари<br />
умумий ва махсус субъект белгиларига<br />
эгадир. Жумладан, Жиноят кодекси 144-<br />
моддасининг иккинчи қисми (фуқароларнинг<br />
мурожаатлари тўғрисидаги қонун ҳужжатларини<br />
бузиш), 146-моддасида (сайлов ёки<br />
референдум ташкил қилиш, уларни ўтказиш<br />
тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузиш)<br />
назарда тутилган жиноятларнинг субъектлари<br />
қонунда белгиланган жавобгарлик ёшига<br />
Ўзбекистон Республикаси ИИВ <strong>Академия</strong>сининг ахборотномаси. — 2012. — №4.<br />
69
Change language