NR 3/2013inne armiezueli, Chinom i Iranowi. Mogą one być montowanew rakietach przeciwlotniczych.Prace koncepcyjneWiększość konstrukcji stealth ma na celu odbijaniei rozpraszanie energii elektromagnetycznejw kontrolowany sposób dzięki stosowaniuodpowiednio wyprofilowanych krawędzi,powierzchni i innych geometrycznych kształtów,uzupełnionych użyciem pochłaniającychenergię fal elektromagnetycznych farb i materiałów.Obiekty wykonane w tej technologii niePodążanie za przeciwnikiemPrzed klęską obrony przeciwlotniczej Iraku w 1991 rokupodczas „Pustynnej burzy” Rosjanie nie brali poważnieamerykańskiej technologii stealth. Operacja zmieniłacałkowicie ich podejście i rozpoczęto działania, abyuzyskać możliwości wykrywania samolotów zbudowanychw tej technologii. Po upadku Związku Radzieckiegofinansowanie badań nad nowym uzbrojeniem znacznieograniczono, ale rosyjskie biura projektowekontynuowały rozwój nowych systemów działających naniższych zakresach fal – od VHF przez UHF do L.są dla promieniowania elektromagnetycznegoprzezroczyste, jedynie ich dziwny kształt orazpowłoka, z materiału absorbującego to promieniowanie,powodują, że odbite promieniowaniejest wyjątkowo słabe i nie wyróżnia się na tleszumów.Energia fal elektromagnetycznych odbija sięw różny sposób – w zależności od długości fali,kształtu oraz skutecznej powierzchni odbiciaobiektu. Jeśli długość fali jest dużo mniejsza odwielkości obiektu, to ten przypadek można porównaćdo odbicia wiązki światła padającej nazwierciadło. Natomiast jeśli długość fali jestznacznie większa od długości obiektu, wtedyo odbiciu decydują własności falowe promieniowania,z których wynika prawo rozpraszaniaRayleigha. Współczynnik odbicia zależy odwielkości obiektu oraz od polaryzacji. W razieporównywalnych długości fali elektromagnetycznejoraz oświetlanego obiektu może dojść dozjawiska rezonansu.Rosyjskie radary starszych generacji nadalmają możliwość wczesnego ostrzegania i umożliwiająwspółpracę z innymi wykrywającymiczujnikami i platformami. W kontekście obronyprzeciwlotniczej rosyjskie radary 55Zh6 NeboSV, 1L13 Nebo SV, Nebo SVU lub 5N84 Oborona(według angielskiej nomenklatury) mogą byćużywane do współpracy z aperturowymi radaramizakresu fal X, 30N6E Flap Lid/ 92N2E TombStone i 9S32M Grill Pan w zestawach przeciwlotniczychS-300PMU, S-400/S-400M i S-300PVMw celu wykrywania „niewidzialnych” samolotów(fot. 1). To pozwala na wysyłanie w przestrzeńznacznie silniejszych impulsów radarowychi zwiększa prawdopodobieństwo wykrywaniaobiektów. Nowsze radary rosyjskie, takiejak Nebo SVU, Gamma DE i Protivnik GE, sąna tyle dokładne, że mogą kierować wystrzeliwaniemrakiet, używając kanału wstępnego naprowadzaniapocisku.Radar pracujący na dłuższych falach możeponadto dostarczać kurs do celu myśliwcomSu-30/35 Flanker wariantów E/G/H, wyposażonychw pokładowe, wysokoenergetyczne, aperturoweradary pracujące w zakresie fal X, takiejak Irbis-E albo Zhuk ASE.Jedna z kluczowych zalet samolotu stealth, zaskoczenie,jest w dużej mierze ograniczonaw wyniku użycia takich systemów radiolokacyjnych.Chociaż potencjał stealth jest nadalogromnie duży, jeżeli chodzi o zmniejszeniemożliwości wykrywania przez większość radarówprzeciwlotniczych i głowic naprowadzającychrakiet, to systemy obrony przeciwlotniczejznowu uzyskują, dzięki radarom pracującym nadłuższych falach, możliwość wykrywania celówdotąd „niewidzialnych”.Sprzedaż rosyjskiego uzbrojenia przeciwlotniczegoszybko wzrosła, a firma Ałmaz-Antiej jest108przegląd sił <strong>powietrznych</strong>
inne armieFot. 1. Stacja radiolokacyjna zestawu przeciwlotniczego S-300MO Rosjiw tym liderem. Jej przedstawiciele, cytowaniprzez rosyjskie media, mówią, że nowe rosyjskiezakłady zbrojeniowe – pierwsze zbudowane po20 latach – produkują nowoczesne środki przeciwlotnicze.To nie jest dobra wiadomość dla pilotówamerykańskich i ich sojuszników. Pentagonod lat dokłada starań, by każde miejsce naświecie, obojętnie jak dobrze bronione, było zagrożoneatakiem z powietrza. Najnowsze amerykańskiesamoloty bojowe są tak konstruowane,by nie były wykrywane przez radary i potrafiłysię ustrzec elektromagnetycznych ataków orazrakiet naprowadzanych na źródła podczerwonegopromieniowania. Amerykanie nazywają tętechnologię low observable (LO), natomiastreszta świata stealth.Rosja wciąż wierzy, że ma ważną rolę doodegrania na świecie 1 , mówi Travis Sharp,analityk z Center for a New American Security.Produkcja i sprzedaż zaawansowanego wojskowegosprzętu jest jednym ze sposobów sygnalizowaniainnym krajom, że nie jest się państwem,jak i jego sojusznicy, których możnalekceważyć.Poza tym handel tym sprzętem jest bardzoopłacalny. Firma Ałmaz-Antiej sprzedałaChinom za dwa miliardy dolarów 15 baterii mobilnychsystemów rakiet przeciwlotniczychS-300PMU-2. Każda z nich ma dwie albo trzystacje radiolokacyjne i cztery wyrzutnie rakiet.Radary mogą jednocześnie śledzić sto celów,a każda wyrzutnia jest w stanie odpalić czterypociski lecące do celów z prędkością 6 Ma. Takisystem składa się z około 60 pojazdów i kosztujetyle, ile cztery samoloty F-22 Raptor. Radar zestawuS-300 i szybkie rakiety tworzą parasol nadCieśniną Tajwańską, mający ochraniać ewentualnyatak chiński na Tajwan.Już kilkanaście lat temu pojawiły się informacje,że Ukraina sprzedała swoje systemy „Kolczuga”Irakowi. Miały to być zmodernizowaneradary S-300, które mogą działać pasywnie i aktywnie.Ich zasięg wynosi ponad 450 kilometrów(nawet 600 kilometrów). Mogą wykrywać1 J. Pappalardo: Russian-Made Tech Vs. America’s StealthWarplanes. “Popular Mechanics”, 9.10.2012.przegląd sił <strong>powietrznych</strong> 109