trendyNR 3/2013nie cywilno-wojskowej interoperacyjnościw przyszłej jednolitej europejskiej przestrzenipowietrznej wymaga zatem opracowania właściwychnorm oraz przepisów wykonawczych lubspecyfikacji Wspólnoty (Community specifications– CS), dotyczących cywilnych i wojskowychsystemów CNS/ATM oraz systemów zarządzaniainformacją lotniczą.Wymiana wiarygodnych informacji między cywilnymii wojskowymi organami zarządzania ruchemlotniczym jest niezbędna, aby osiągnąć bezpieczeństwoi płynność operacji. W związkuz tym współdziałanie zautomatyzowanych systemówprzetwarzania danych i wymiany informacjiZawsze przygotowaniLotnictwo wojskowe państw członkowskich Unii Europejskiejwykonuje loty w tej samej przestrzeni powietrznej,której dotyczy prawodawstwo SES. Dlatego też niektóreprzepisy w sprawie interoperacyjności europejskiejsieci ATM będą mieć wpływ na wojskowych użytkownikówprzestrzeni powietrznej i wojskowych usługodawcówsłużb żeglugi powietrznej. Władze wojskowe w związkuz tym powinny być przygotowane do podejmowania wewłaściwym czasie decyzji, aby zminimalizować wszelkiepotencjalnie negatywne skutki wprowadzanych w życieregulacji wspólnotowych.lotniczej jest warunkiem koniecznym dla skutecznejkoordynacji cywilno-wojskowej. Wiele przepisówwykonawczych z zakresu interoperacyjnościdotyczy infrastruktury łączności, wymiany danychlotniczych oraz danych dozorowania w celuzapewnienia świadomości o wzajemnym ruchu.Przepisy te, a także uzupełniające je specyfikacjeWspólnoty, wpływają również na użytkownikówwojskowych.Analizując przyczyny braku interoperacyjnościmiędzy cywilną infrastrukturą technicznąw zarządzaniu ruchem lotniczym a wyposażeniempokładowym wojskowych statków <strong>powietrznych</strong>,można wskazać na problemy następującegorodzaju:– eksploatowanie przez siły zbrojne dużejliczby samolotów i śmigłowców różnych typówi wersji;– długie cykle zakupów wojskowych, uwarunkowaneprocedurami zamówień publicznych;– ograniczenia budżetów obronnych;– techniczne: brak miejsca w kabinie na dodatkowewyposażenie (dotyczy głównie samolotówlotnictwa taktycznego);– prawne: nie ma określonych wymogów wojskowychw tym zakresie oraz wojskowych procesówcertyfikacji urządzeń cywilnych;– aspekty bezpieczeństwa;– trudności monitorowania rozwoju cywilnychtechnologii łączności, nawigacji i dozorowania ruchulotniczego.Ograniczenia te powodują, że do planowaniazakupów sprzętu wojskowego stosuje się pragmatycznązasadę, według której ma on być wojskowyzgodnie z wymaganiami i na tyle cywilny, na ile tomożliwe. W integracji europejskiej przestrzeni powietrzneji narastających współzależności międzykrajowymi instytucjami zapewniającymi służbyżeglugi powietrznej zagadnienia dotyczące interoperacyjnościw zarządzaniu ruchem lotniczym nabierająszczególnego charakteru. Dlatego też koniecznebyło ustanowienie na poziomie UniiEuropejskiej skutecznego mechanizmu zapewnianiainteroperacyjności w celu przyjęcia przepisówwykonawczych (rozporządzeń KE) oraz opracowaniaspecyfikacji wspólnotowych w odniesieniudo systemów technicznych i ich wykorzystaniaoperacyjnego.Formalnie mechanizm taki ustalono w rozporządzeniuParlamentu Europejskiego i Radynr 552/2004. Ma ono na celu zapewnienieinteroperacyjności między różnymi systemamii procedurami służb żeglugi powietrznej,z uwzględnieniem odpowiednich przepisów międzynarodowych,jak również skoordynowanegoi szybkiego wprowadzenia nowych, uzgodnionychi zatwierdzonych koncepcji operacyjnych lubtechnologii zarządzania ruchem lotniczym. Aby22przegląd sił <strong>powietrznych</strong>
trendyosiągnąć tak zdefiniowany cel, europejska sieć zarządzaniaruchem lotniczym, jej systemy i częściskładowe oraz procedury muszą spełniać zasadniczewymogi, które określono w załączniku II. Podzielonoje na dwie kategorie: wymogi ogólne,mające zastosowanie do każdego systemu i procedursłużb żeglugi powietrznej (ASM, ATFM,ATS, CNS, AIS, MET), oraz specyficzne dla każdegosystemu, które stanowią uzupełnienie lubudoskonalenie ogólnych.Wymogi zasadnicze dotyczą: jednolitego działania,wsparcia nowych koncepcji operacyjnych,bezpieczeństwa, współpracy cywilno-wojskowej,ograniczeń środowiskowych, przepisów określającychlogiczną architekturę systemów oraz dotyczącychkonstrukcji systemów.W rozporządzeniu nr 552/2004 stwierdza się,że cała sieć EATMN, jej systemy i ich częściskładowe wspierają wdrażanie cywilno-wojskowejwspółpracy w stopniu niezbędnym do efektywnegozarządzania przestrzenią powietrznąi przepływem ruchu lotniczego oraz bezpiecznegoi skutecznego wykorzystania przestrzenipowietrznej przez wszystkich użytkownikówdzięki stosowaniu koncepcji FUA. W tym celueuropejska sieć zarządzania ruchem lotniczympowinna zapewniać organom cywilnym i wojskowymterminową wymianę poprawnychi spójnych informacji operacyjnych obejmującychwszystkie fazy lotu, uwzględniając przytym wymogi bezpieczeństwa narodowego (zał.II, część A, p. 4).W celu uzupełnienia lub dalszego udoskonaleniawymogów zasadniczych, szczególnie w odniesieniudo bezpieczeństwa i jednolitego działania,jak również skoordynowanego wprowadzanianowych, uzgodnionych i zatwierdzonych koncepcjioperacyjnych lub technologii, przewidzianosporządzanie przepisów wykonawczych (art. 3)oraz możliwość opracowania specyfikacji Wspólnoty(art. 4).Projekty przepisów wykonawczych, dotyczącychinteroperacyjności, są przygotowywaneprzez Eurocontrol na podstawie zleceń wydawanychprzez Komisję Europejską 22 . Komisjaprzyjmuje je po uzyskaniu pozytywnej opiniiKomitetu ds. Jednolitej Przestrzeni Powietrznej,następnie publikuje w Dzienniku UrzędowymUE. Przepisy wykonawcze określają wszystkiewymogi specyficzne, które stanowią uzupełnienielub udoskonalenie zasadniczych, określajączęści składowe systemów, opisują proceduryoceny zgodności oraz warunki wdrażania (wrazz datami) i są obowiązkowe.Specyfikacje Wspólnoty mogą zawierać normyeuropejskie dotyczące systemów lub ich częściskładowych wraz ze stosownymi procedurami,sporządzone przez europejskie instytucjestandaryzacyjne 23 we współpracy z EuropejskąOrganizacją Wyposażenia Lotnictwa Cywilnego(European Organisation for Civil Aviation Equipment– EUROCAE) 24 , lub specyfikacje opracowaneprzez Eurocontrol dla koordynacji operacyjnej.Nie są one wiążące, ale określonew nich wymagania techniczne mogą miećwpływ na wybór opcji technologicznych zapewniającychjednolitość działania cywilnych i wojskowychsystemów CNS/ATM. Częściom składowymmusi towarzyszyć deklaracja WEo zgodności lub przydatności do wykorzystania,która jest wydawana przez producenta. Z koleisystemy podlegają weryfikacji WE przez instytucjezapewniające służby żeglugi powietrznej.Alternatywną weryfikację zgodności części składowychlub systemów stanowi natomiast certyfi-22 W 2006 r. Eurocontrol opublikowała wytyczne do osiągnięciainteroperacyjności między przyszłą cywilną i wojskową infrastrukturąCNS/ATM, umożliwiające państwowym statkompowietrznym wykonującym loty w ruchu GAT udostępnienieeuropejskiej przestrzeni powietrznej wspólnie z samolotamikomercyjnymi. Wskazano w nich na potrzebę opracowaniazharmonizowanych przepisów dotyczących certyfikacjii przedsięwzięć na okres przejściowy. Civil-Military CNS/ATMSystems Interoperability Roadmap, ed. 1.0, Eurocontrol,03.01.2006.23 Chodzi o takie instytucje, jak: Europejski Komitet Normalizacyjny(European Committee for Standardization – CEN),Europejski Komitet Normalizacyjny Elektrotechniki (EuropeanCommittee for Electrotechnical Standardization –CENELEC), Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych(European Telecommunications Standards Institute – ETSI).24 EUROCAE zrzesza ponad 130 krajów, w tym Polskę. Jejgłównym celem jest opracowywanie standardów wyposażeniaelektronicznego dla lotnictwa cywilnego.przegląd sił <strong>powietrznych</strong> 23