trendyNR 3/2013Pogodzić interesyZaangażowanie przedstawicieli wojskowych w działaniazwiązane z funkcjami sieciowymi powinno ułatwićoptymalizację użytkowania przestrzeni powietrznej, zapewniającjednocześnie możliwie największy dostęp dousług służb żeglugi powietrznej.i analizowania danych dla określenia rzeczywistychwyników systemu w porównaniu do określonychwcześniej celów (art. 1).Komisja określiła, że na potrzeby ustalenia celówkażdy kluczowy obszar skuteczności działaniaodpowiada jednemu kluczowemu wskaźnikowiskuteczności działania lub ograniczonej liczbie takichwskaźników. Przykładowo, kluczowemu obszarowiochrony środowiska odpowiadają dwakluczowe wskaźniki skuteczności działania: przeciętnahoryzontalna efektywność lotu po trasieoraz efektywność wykorzystania cywilno-wojskowychstruktur przestrzeni powietrznej (np. tras warunkowych– CDR). Skuteczność działania służbżeglugi powietrznej będzie oceniana na podstawiewiążących celów dla każdego kluczowego wskaźnikaskuteczności działania (art. 8 ust. 2). Ogólnounijnecele, dotyczące skuteczności działania, ustalaKomisja Europejska (art. 9 ust.1), natomiast celena poziomie krajowym lub funkcjonalnego blokuprzestrzeni przyjmują krajowe organy nadzoru 12 .Podstawowym wymogiem prawnym rozporządzenianr 691/2010 (określonym w art. 10 ust. 1)jest zobowiązanie państw do sporządzenia i przyjęcia,na poziomie krajowym albo FAB, planówskuteczności działania służb żeglugi powietrznejzawierających cele zgodne z celami ogólnounijnymiodnoszącymi się do skuteczności działania orazokreślonych kryteriów oceny. Rozporządzenieustala modelową strukturę takiego dokumentu.Plan ten powinien zawierać między innymi opiszastosowania koncepcji elastycznego wykorzystaniaprzestrzeni powietrznej (FUA) w celu zwiększeniaprzepustowości, z odpowiednim uwzględnieniemskuteczności misji wojskowych, oraz(w razie konieczności) odpowiednich wskaźnikówskuteczności działania i związanych z nimi celów.Komisję Europejską zobowiązano do regularnegoprzeprowadzania oceny osiągnięcia docelowychparametrów skuteczności działania i prezentowaniawyników Komitetowi ds. JednolitejPrzestrzeni Powietrznej (Single Sky Committee –SSC). W tym celu, na mocy artykułu 11 ust. 2znowelizowanego rozporządzenia nr 549/2004,komisja wyznaczyła kompetentny organ Eurocontrol– Performance Review Body (PRB), któregozadaniem jest wspomaganie zarówno Komisji Europejskiej,jak i państwowych władz nadzorującychwdrażanie systemu skuteczności działania.W wypadkach gdy cele krajowe w planie skutecznościdziałania są niezgodne z ogólnounijnymi,komisja może zlecić organom krajowychwładz nadzorujących przedstawienie propozycjizmian lub zastosowanie środków naprawczych.Monitorowanie skuteczności działań ma zapewnićciągłą poprawę usług zarządzania ruchem lotniczym,z jednoczesnym wzmocnieniem priorytetuoptymalizacji operacyjnej zarządzania ruchemlotniczym, oraz przyspieszyć inicjatywy ukierunkowanena integrację służb żeglugi powietrznejw funkcjonalnych blokach przestrzeni.Należy także zwrócić uwagę na szerszy,wychodzący poza zakres regulacji rozporządzenianr 691/2010, kontekst monitorowania efektywnościsłużb żeglugi powietrznej w odniesieniu dowymagań lotnictwa cywilnego i wojskowego.12 Decyzja KE z dnia 21 lutego 2011 r. ustanawiająca ogólnounijnecele w zakresie skuteczności działania oraz stanyalarmowe dla zapewniania służb żeglugi powietrznej na lata2012–2014.18przegląd sił <strong>powietrznych</strong>
trendySpecyfikacja Eurocontrol, dotycząca elastycznegoużytkowania przestrzeni powietrznej 13 , zaleca,aby tam, gdzie to możliwe, stosować następującekluczowe wskaźniki skuteczności działania:– efektywność przestrzeni powietrznej (stosowanieFUA, przestrzeganie optymalnych wymiarówprzestrzeni powietrznej, wykorzystanie przestrzenipowietrznej, skuteczny system rezerwacji);– skuteczność misji (skutki ekonomiczne przelotówprzez strefy, wpływ lokalizacji strukturprzestrzeni powietrznej na szkolenie lotnicze);– elastyczność (realizacja szkolenia lotniczegow strefach niepodzielonych, zwalnianie przestrzenipowietrznej, uwzględnianie cywilnych i wojskowychpotrzeb zgłaszanych z krótkim wyprzedzeniem).Na potrzeby oceny efektywności elastycznegoużytkowania przestrzeni powietrznej pod kątemwpływu na wszystkich jej użytkowników, zapewnianiasłużb zarządzania ruchem lotniczym orazkoordynacji cywilno-wojskowej Eurocontrol opracowałaponadto wskaźniki zasad koncepcji efektywnościelastycznego użytkowania przestrzeni(Flexible Use of Airspace – FUA) 14 . Ustalonodwie ich kategorie: wskaźniki poziomu stosowania(FUA Use Rates – FUR) oraz ekonomicznościlotu (Flight Economy Indicators – FEI).Wskaźniki FUA są przeznaczone do zapewnianiainformacji o poziomie dostępności strukturprzestrzeni powietrznej FUA oraz o udziale użytkownikóww tych strukturach. Druga kategoriawskaźników – ekonomiczności lotu – zapewniainformacje o możliwych korzyściach, uzyskanychlub utraconych pod względem odległości, czasulotu, spalania paliwa, oczekiwanych przez użytkownikówwykorzystujących elastyczne strukturyprzestrzeni powietrznej. Zatem, mimo że efektywnośćmisji wojskowych nie jest częścią systemuskuteczności działania służb żeglugi powietrznej,państwa członkowskie Unii Europejskiej mogąwłączyć do krajowych planów odpowiednie celei wskaźniki skuteczności odnoszące się do wymogówlotnictwa wojskowego. Dlatego też warto odnotować,że już w 2008 roku Eurocontrol wdrożyłado pracy operacyjnej system informatycznyPRISMIL, który umożliwia zbieranie wskaźnikówilościowych dotyczących wojskowego użytkowaniaprzestrzeni powietrznej i pomiar skutecznościcywilno-wojskowej współpracy w zarządzaniuruchem lotniczym 15 .W Polsce krajowy plan skuteczności działaniasłużb żeglugi powietrznej na lata 2012–2014 16sporządził Urząd Lotnictwa Cywilnego (jako państwowawładza nadzorująca) przy zaangażowaniuinstytucji podległych różnym resortom: MinisterstwuInfrastruktury (PAŻP), Ministerstwu Środowiska(IMGW) oraz Ministerstwu <strong>Obrony</strong> <strong>Narodowej</strong>(Dowództwo Sił Powietrznych).Uwzględnia on wszystkie cztery ustalone przezKomisję Europejską obszary skuteczności działania– bezpieczeństwo, przepustowość, ochronęśrodowiska i efektywność kosztową – jednak napierwszy okres referencyjny określa obowiązkoweogólnounijne cele w odniesieniu do tylko dwóchobszarów – przepustowości (opóźnienie ATFM natrasie) oraz efektywności kosztowej (ustalona trasowastawka jednostkowa). Część dotyczącawspółpracy cywilno-wojskowej zawiera opis zarządzaniai elastycznego użytkowania przestrzenipowietrznej FIR Warszawa 17 bez ustalenia dodatkowychwskaźników cywilno-wojskowej skutecznościdziałania pod kątem zarządzania ruchemlotniczym. Takie bardzo ograniczone zastosowaniekategorii „skuteczności” wobec działań woj-13 Eurocontrol Specification for the Application of the FlexibleUse of Airspace (FUA). Ed. 1.1, Eurocontrol, 10.01.2009.14 Airspace Management Handbook for Application of theConcept of the Flexible Use of Airspace, Ed. 3.0, Eurocontrol,15.06.2010.15 PRISMIL (Pan-European Repository of Information SupportingMilitary KPIs) – ogólnoeuropejskie repozytorium informacjiwspierających wojskowe kluczowe wskaźniki skuteczności.Wojskowe KPI stanowią istotne narzędzia dooceny wydajności systemu ATM w Europie przez wzgląd naspełnienie wymagań lotnictwa wojskowego.16 Polish Performance Plan 2012 – 2014, Civil Aviation Office,Warsaw, June 2011. http://www.ulc.gov.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=1333&Itemid=351.22.08.2011.17 Wynikający z przepisów Ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. –Prawo lotnicze oraz Rozporządzenia Ministra Infrastrukturyz dnia 25 listopada 2008 r. w sprawie struktury polskiej przestrzenipowietrznej oraz szczegółowych warunków i sposobukorzystania z tej przestrzeni. DzU z 2008 r. nr 210, poz. 1324.przegląd sił <strong>powietrznych</strong> 19