Partnerstwo dla Pokoju 20 lat później

Ukraina przez lata, z racji swojej pozycji geostrategicznej, starała się
jednak wybierać wariant pozablokowy, czyli tzw. „trzecią drogę”. Polegała
ona na nieuczestniczeniu w porozumieniach o charakterze militarnym – ani
z NATO, ani ze stroną rosyjską. Przekładało się to na dystans i ograniczone
działania na rzecz współtworzenia WNP i brak zgody na przystąpienie do
Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym (OUBZ) 4 , zawartego 15 maja 1992
roku przez Rosję, Uzbekistan, Kazachstan, Tadżykistan, Armenię i Kirgistan
na mocy Traktatu Taszkienckiego 5 .
Wektor zachodni to natomiast nie tylko formalne zbliżenie
z zachodnimi strukturami politycznymi – stoi on w sprzeczności z wektorem
wschodnim. Nawet gdyby nie było ku temu przeszkód natury technicznej
czy prawnej, w ocenie Kremla powstaje problem natury politycznej, którego
rozwiązać się nie da. Dla Władimira Putina integracja Ukrainy z Unią
Europejską oznaczać może bowiem destrukcję ładu na obszarze
poradzieckim, który budowany był przez ostatnie 20 lat, a także podważenie
dominującej pozycji Rosji, co wiąże się też ze sferą ideologiczną czy
prestiżem.
W ten sposób ukraińska polityka zagraniczna uzależniona jest nie
tylko od wewnętrznej wykładni przyjętej przez własne elity polityczne, ale
od aktywności innych aktorów na arenie międzynarodowej. W wymiarze
globalnym stanowi ona wypadkową rywalizacji międzyblokowej pomiędzy
Zachodem, rozumianym jako struktury Unii Europejskiej, jej państwa
członkowskie indywidualnie oraz Stany Zjednoczone – jako całość
i rozdzielnie – oraz Federacją Rosyjską. Pojawia się też kontekst
cywilizacyjny, czyli rywalizacja pomiędzy cywilizacją zachodnią
a prawosławną, a poprzez basen Morza Czarnego także cywilizacją islamską,
choć dotychczas w nieznaczącym stopniu.
W uproszczeniu można to obecnie przenieść na płaszczyznę
geopolitycznego trójkąta Waszyngton-Bruksela-Moskwa, pamiętając jednak,
że wzrost pozycji Niemiec w ramach UE i narastające problemy
ekonomiczne tej ostatniej, mogą sprawić, iż Bruksela zastąpiona zostanie
przez Berlin. Ostatnie wydarzenia na Ukrainie, w tym zwłaszcza aneksja
Krymu oraz tzw. „wojna hybrydowa” we wschodnich obwodach wymuszają
4 A. Legucka, System bezpieczeństwa na obszarze Wspólnoty Niepodległych Państw,
[w:] T. Kapuśniak (red.), Wspólnota Niepodległych Państw: fragmegracja – bezpieczeństwo
– konflikty etniczne, Lublin 2011, s. 118-125.
5
M. Raś, A. Włodkowska, Bezpieczeństwo obszaru WNP, [w:] R. Zięba
(red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie, Warszawa 2008, s. 348-350.
36