Partnerstwo dla Pokoju 20 lat później

Pod tym względem władze w Kijowie do końca rządów Janukowycza były co
najmniej niekonsekwentne (choć nie do końca z własnej woli), jednak żadna
z możliwości nie została definitywnie przekreślona. Niezdecydowanie
Zachodu z kolei wynikało z ambiwalencji i braku determinacji ukraińskich
elit, a sformalizowanie „neutralności” stawiałoby Ukrainę w roli biernego
widza, a nie aktywnego i silnego gracza w regionie.
Warto podkreślić, że Ukraina do momentu aneksji Krymu była
państwem buforowym. Jego istota w wariancie ukraińskim polegała na
zachowaniu równowagi międzymocarstwowej asymetrycznie, tzn. na
korzyść Federacji Rosyjskiej. Zdaniem prof. S. Bielenia strefy buforowe są
wyrazem patowej sytuacji między rywalami, w przeciwieństwie do stref
wpływów, świadczących o równowadze sił 11 . Tak więc naruszenie rosyjskiej
deklaratywnej strefy wyłącznych wpływów (tzw. „bliskiej zagranicy”) przez
zbliżenie z UE nie tylko naruszało równowagę międzyblokową, ale
i wzmacniało buforowość ukraińską (do momentu formalnej akcesji do
NATO lub UE). Obecnie jednak działania Kremla zmierzają do podważenia
istniejącej dotychczas „asymetrycznej nierównowagi” i uzyskania pełni
kontroli nad poszczególnymi obszarami ukraińskiego terytorium,
a docelowo, być może także nad całym państwem.
W związku z powyższym, realizację wariantu „neutralnego” można
rozpatrywać na dzień dzisiejszy przede wszystkim w dwóch wariantach.
Pierwszy jest taki, że granice Ukrainy się nie zmieniają (ewentualnie Krym
zostaje już formalnie terytorium rosyjskim), ale Kijów musi zadeklarować
rezygnację z aspiracji proeuropejskich (lub mogą też uniemożliwić to
politycy UE lub Niemiec). Drugi natomiast sprowadza się do tego, że
określona część państwa ukraińskiego (potencjalnie nawet do linii Dniepru)
zostaje a) zaanektowana przez Rosję lub b) wskutek działań zbrojnych
uzyskuje pełną autonomię, co skutecznie redukuje pozycję Kijowa na arenie
międzynarodowej i pozwala na sztuczne zakłócenie procesu zbliżenia
z Zachodem, przez zarządzanie konfliktami wewnętrznymi i wspieraniem
radykalistów z Ukrainy Zachodniej i Centralnej przez Kreml.
11
S. Bieleń, Państwa buforowe w stosunkach międzynarodowych, „Stosunki
międzynarodowe”, tom 17, Warszawa 1995, s. 10-14.
43