Jaitsi hemen liburu osoa - Lezoko Unibertsitateko Udala

Lezo: ondarea eta hiri garapena
Baserria, bada, gure herriaren gizarte tradizionalean bizitegi eta gizarte funtzioa
betetzeaz gain, lehen mailako nekazaritza eta abeltzaintzari lotutako funtzio
ekonomikoaren euskarria izan da. Hala ere, jarduera ekonomiko tradizional
horrek gero eta eragin txikiagoa dauka gizarte garaikidean. Baserriak polikipoliki
desagertzen hasi, eta XIX. eta XX. mendeetako industria garapenari
lekua utzi diote. Beste zenbaitetan zutik diraute, bizitegi funtzio soilari eutsiz
baina. Lezoko historian prozesu hau oso argi antzematen da; izan ere, baserri
asko desagertu eta birmoldatuz joan dira, beste zenbait behar berrietara egokitzeko.
Hona XVII. mendearen erdialdean Lezon zeuden baserriak: Abendaño,
Altamira, Alzate, Apaiziarzaberri, Apaiziarzazar, Babilonia, Batxillerborsa,
Barunga, Bordaberri, Bordatxo, Kabite, Txarrenea, Kartiku, Kostaburu, Darieta
Eguzkiza, Eiro, Gabiria, Gainza, Granada, Inurrusu, Iparragirre, Isua,
Juanmartindegi, Juantonea, Lopenea, Lorbide, Martixkonea, Matejonea,
Mendebal, Olazar, Pelear, Plazeta, Sarastiberri, Sarastizar, Saroizar, Torrejil,
Urdalamarta, Urruleku eta Bikuda 23 .
1824tik 1895era arteko kontribuzioetako zerrendak handiagoak ziren: 75 baserri
aipatu ziren. Linazasorok 1974. urtean zerrendatutako 81 baserrietatik, hiru
jenderik gabe eta erortzeko zorian zeuden, eta beste 10 eraldatuta 24 .
Muruak, 2000. urtean egindako lanean, 60 baserri 25 kontatzen ditu.
Ondarearen ikuspegitik, guztiz anitza da Lezoko baserrien egoera. Haietako
askok birmoldatze lanak eta aldaketak jasan dituzten arren, tipologia aberatsa
sumatzen dugu.
Analisi zehatz bat eginda, zenbait tipologia desberdin bereizten ditugu:
Lehen-lehenik, aipa dezagun tipologia horietako bat: oinplano laukizuzenekoak
dira, etxabea, lehenengo solairua eta teilatupea dute, beheko oinean harlangaitzezko
itxitura, eta gainontzean adreiluz betetako egurrezko bilbadura eta
eskantzu sendoak; etxabeko bao inguruak harlanduzkoak dituzte. Minkuraren
kasua da hau: azkeneko birmoldaketa egin arte, Lezoko baserririk adierazgarrienetariko
bat zen. Eraikinak L formako oinplanoa, etxabea eta lehenengo
solairua dauzka. Itxitura harlangaitzezkoa da, beheko solairuan inguruetako
arrosa koloreko harri ospetsua erabili zuten, eta goikoan zurezko eta adreiluzko
egitura. Teilatu hegal irtenak beso sendoek eusten dituzte, eta haien azpian, balkoia
eta usategiko baoak. Etxabeko bao inguruak eta eskantzuak harlanduzkoak
dira.
23 Guía de Lezo: naturaleza y huella humana. Lezo : Udala, [1995]. 51. or.
24 LINAZASORO, I.: Caseríos de Gipuzkoa. Donostia, 1974. 243. or.
25 MURUA, A.: Lezoko baserriak. Lezoko Unibertsitateko Udala. 2000. 64-66 or.
39