Jaitsi hemen liburu osoa - Lezoko Unibertsitateko Udala

Lezo: ondarea eta hiri garapena
kare bizia ekoizteko. Lezoko baserritarrek karobi zenbait eraiki zituzten, udal
terrenoetan, batzuetan, eta jabe partikularren lurretan, besteetan.
Zentzu honetan, ugariak dira dokumentuetako aipamenak: “en la Sala consistorial
de Lezo a diez y seis de Marzo de 1827 se presentaron Memoriales de
Martin de Olaizola, Ignacio de Sarasola, Gabriel de Isasa, José Ramón Zapiain,
Lorenzo de Garmendia, Agustin de Legorburu, Manuel de Garmendia, Domingo
de Argaya, Miguel Francisco de Eguia, Marcial de Martiarena y Vicente de
Olaizola vecinos de esta Universidad en que exponen que para el abono y
fomento de sus respectivas tierras sembradías que radican en esta jurisdicción
de la misma, intentan cocer a cada hornada de cal y piden se les foguee la broza
de argoma para combustible en la cantidad que respectivamente necesitan, de la
que existe en términos privativos de la misma, pagando lo que fuere de costumbre
que hagan el reparto proporcionado a los que han pedido para caleras, a
medida en lo que exista.(…)” 36 . Ildo berean, Zurutuzak jaso zuen 1846. urtean
jaiotako Ramon Salaberria lezotarraren berri: “(…) colono en el caserío denominado
Darieta Zarra se ve en la precisión de avonar sus tierras ya deterioradas por
no haver podido hacer calera alguna hace muchos años, y deseando llevar a
cavo mis deseos y los de mis principales. A.U.S. suplico se sirva ordenar para
que se me franquee la piedra necesaria para una calera de doscientas cargas de
cal(…)” 37 .
Dirudienez, XX. mendearen lehen hamarkadetan etorri zen karegintzaren gainbehera,
eta Granada baserrian, hain zuzen, ekoiztu zuten karea azkeneko
aldiz 38 .
Lezoko hainbat lekutan izandako karobi ugarien berri ematen duten ahozko
lekukotasunak ditugu. Hala, badakigu Saizar, Bonatxo, Errekitxe eta Granada
baserrietatik hurbil karobiak izan zirela. Dena den, gaur egun oraindik badugu jarduera
horren aztarna interesgarriak ikusteko aukera. Karobi garrantzitsuenen
aurrien artean Bustinzulokoa dugu nabarmenetako bat; bertan, bi karobien egiturak
ageri dira gutxienez: bata hondakinez beteta dago, eta bestea baratza baterako
txabola gisa erabiltzen da. Aipatzekoak dira, besteak beste, Urrilekukoko
karobia, sasien artean erdi ezkutatuta, edota Kasernakoa, eta, batez ere,
Bordatxoko karobia, ia osorik, berriki erantsitako eraikinak dituen arren. Karobi
horrek oinplano karratua dauka, piramide enbor formakoa da, eta erdi lurperatuta
dago. Silarriskarekin eraikita dago, eta baditu oraindik karga eta irteerarako
ahoa, erdi puntuko arkuaren formakoa, eta alboko eskailera txikia.
Industriaurreko jarduera horren tipologiak ikerketa berezi bat merezi du eta,
nolanahi ere, Lezoko geografian barrena sakabanatuta dauden aztarnen balioa
azpimarratzea, inondik ere.
54
36 LUA: A-1-1-6.
37 ZURUTUZA, L.: “Lezoko toponimia(III)”. Lezo 19, 1999. 79. or.
38 MURUA, A.: Lezoko baserriak. Lezoko Unibertsitateko Udala. 2000.