Lezo: ondarea eta hiri garapena Lobato etxearen erreforma, 1922. urtean. <strong>Lezoko</strong> Udal Artxiboa. Lobato etxea. 65
Lezo: ondarea eta hiri garapena Garmendiak eta San Romanek 60 dioten bezala, 1921. eta 1930. urteen artean, Unibertsitatearen jarduera industriala areagotu, eta enpresa berriak agertu ziren. Lehen aipatutakoez gain, zenbait enpresa zabaldu ziren; hala, sektore kimikoarekin lotuta, Compañía de Productos Resinosos eta Establecimientos Boers ditugu, eta zurgintzarekin lotuta, Mendia y Cía fabrikarekin batera, Iriarte Hnos, Lorenzo Pasmontes eta Eladio Castellanos upeltegiak eta Carpintería y Tratante en Maderas Rafael Sagarzazu zurgindegia ditugu. Papergintzan, 1926an, Fábrica Española de Papeles Químicos S.L. enpresa desagertu zen, eta urtebete beranduago Benito Miner Manufactura de Papeles Químicos eta Fábrica de Papel Record S.L. lantegiak sortu ziren. Sociedad Manufacturas de Papel Record enpresak herrian kokatzeko asmoa erakutsi, eta 1924ko Matrikula Industrialean agertzeko eskatu zuen 61 . Kautxuaren industrian Cordellasch y Cía. aipatu behar dugu, eta zapatagintzan, berriz, Antonio Paredes (oinetako fabrika) eta Manuel Alberdi (espartinak). Sektore metalurgikoan, Lezon bi latorrigile zeuden, eta, horrez gain, Lopetegi y Agirre arotzeria mekanikoa 62 . Bitxikeria gisa aipatu behar dugu hamarkada horretan petrolioa erauzteko meatzeak ezarri nahi izan zituztela. 1923an “Seguro” meatzea (4083. zk.) erregistratu zen, eta 1927an, “Probable” meatzea erregistratzeko eskatu zen 63 . Ez dugu meategi hauen berri gehiagorik izan. XX. mendearen lehen hamarkada horietan, Lezon ez zegoen zentral hidroelektrikorik, eta Unión Eléctrica Vasco-Navarra enpresak hornitzen zuen herria 64 . 30eko hamarkadan, egoera ekonomikoa eta politikoa nabarmen aldatu zen. Hauek dira 1931n Lezon kokatutako sozietateak: Sociedad Propietaria Almacenes Lezo-Pasajes, S.A; Cardellach Pablo, Sociedad Comanditaria; Fieltro Cromado EL, S.A.; Saizar, Mendizábal y Cía; eta Guittet y Cía, S.A. 65 . 30eko hamarkadan, enpresa batzuk desagertu eta beste batzuk agertu ziren. Desagertu zirenen artean Establecimientos Boers y Cía eta Compañía de Productos Resinosos lantegiak zeuden, Lorenzo Pasamontes eta Eladio Castellanos upeltegiak, Rafael Sagarazazu aroztegia, Manufacturas de Papel Record, S.L. paper fabrika eta Antonio Paredes eta Manuel Alberdi zapata fabrikak. Hauek dira hamarkada honetan Lezon kokatu ziren enpresa berriak: Unión Manufacturas Parkers, S.A.; Danubio, Unión alcoholera Española, S.A.; CANE Rogelio García kontserba fabrika; eta lau sagardotegi. Sektore kimikoan: Guittet y 66 60 GARMENDIA, G. eta SAN ROMAN, A.: <strong>Lezoko</strong> demografía eta industria XX. mendean. <strong>Lezoko</strong> <strong>Unibertsitateko</strong> <strong>Udala</strong>, 2003. 61 LUA: C-5-II-1-6. 62 GARMENDIA, G. eta SAN ROMAN, A.: <strong>Lezoko</strong> demografía eta industria XX. mendean. <strong>Lezoko</strong> <strong>Unibertsitateko</strong> <strong>Udala</strong>, 2003. 103. or. 63 LUA, C-5-II-1-6. 64 LUA: C-5-II-1-6. 65 AGG-GAO, JD IT 1717,b