Jaitsi hemen liburu osoa - Lezoko Unibertsitateko Udala

Lezo: ondarea eta hiri garapena
74
Topoa
Topoa esaten zaion trenbideak ere Lezo zeharkatzen du. Topoaren helburuetako
bat izan zen kantauriko kostaldeko tren sarea eta Europakoa lotzea. Horrez gain,
bere gain hartu nahi zuen Donostia-Pasaia-Errenteria-Irun korridorearen trafikoa.
Izan ere, Norteko trenbideak ezin zion handitzen zihoan trafiko horri behar bezala
erantzun, lurrun trena baitzen (1929 arte ez zen elektrifikatu). 1891ko uztailaren
15ean, Manuel Martik baimena lortu zuen Elgoibar eta Donostia lotu eta
Hendaiaraino iritsiko zen trenbidea eraikitzeko. Elgoibar eta Donostia lotzen zituen
trenbidea 1901ean inauguratu zen, baina ez zen mugaraino luzatu. Luzapen
horren emakidaren eskubideak eskutik eskura pasatuz joan ziren, eta, ondorioz,
proiektua ez zen gauzatu. Azkenean, 1910eko apirilaren 23an, Donostiatik
Hendaiarako Trenbidearen Konpainia sortu zen. Eta berehala hasi ziren trenbidea
eraikitzeko lanak. Handik gutxira, 1912ko abenduaren 6an, Donostia eta Irun
lotzen zituen zatia zabaldu zen, eta 1913ko uztailaren 13an, berriz, Hendaiarako
azken zatia inauguratu zen. Eraikuntza lanak Ochandiano y Compañía enpresak
egin zituen, Manuel Alonso Zabala ingeniariaren zuzendaritzapean.
Topoa –tunel asko zeharkatzen dituelako hartzen du izen hori-, alegia,
Donostiatik Hendaiarako Trena, elektrikoa zen. Gainera, Donostiako hirigunera
iristen zenean, herriko kaleak zeharkatzen zituen, Hernaniko Trenbidearen trazadura
aprobetxatuz. Hartara, geltokia Peñaflorida kalean bertan zegoen. Tailerrak
eta garajeak Errenteriako geltokian zeuden. Behar bezala berriztatuta, instalazio
horiek zabalik daude oraindik. Topoa inauguratu eta urte batzuk beranduago,
1926ko maiatzaren 26an, Sociedad Explotadora de Ferrocarriles y Tranvías
(SEFT) sortu zen Iruñean. Elkarte horren barruan sartu ziren Mugako Trenbidea,
Donostiatik Hernanirako Trenbidea eta Irunetik Hondarribirako Tranbia.
Ondoren, udalek hartutako erabakiek baldintzatu zuten trenbidearen bilakaera.
Hala, 1954ko ekainaren 6an, Donostiako Udalaren agindu arbitrario batek herriko
kaleak zeharkatzea debekatu, eta Amarako geltokiraino mugatu zuen
Hernaniko Trenbidearen eta Mugako Trenbidearen ibilbidea. Erabaki horrek eragin
handia izan zuen zerbitzuan, trenbide horietako erabiltzaile askok autobusak
hartu behar izan zituztelako hirigunera joateko. Hernaniko Trenbideak ezin izan
zion errepidearen lehiari aurre egin, eta 1958ko otsailaren 28an itxi zuten.
Topoaren egoera ekonomikoak ere okerrera egin zuen, eta azkenean, SEFT
elkarteak uko egin behar izan zion trenbidea ustiatzeari. Ustiapena FEVE
Espainiako Trenbideen Enpresa Publikoak hartu zuen bere gain 1973ko urtarrilaren
30ean. Estatu sozietateak hartu zuenean, trenbidearen egoera penagarria
zen, eta FEVEk hura berreraikitzeko beharrezkoak ziren inbertsioak egitea eta
aldi baterako ixtea erabaki zuen. Horiek horrela, tunelak indartu ziren -haietako
asko erortzeko zorian zeuden-, trenbide osoa berritu zen, eta, tranbiek erabiltzen
zuten elektrifikazio sistema zaharraren ordez, Renfen erabiltzen zenaren antzeko
sistema ezarri zen. Lanek zenbait urte iraun zuten, eta zirkulazioa behin baino