Jaitsi hemen liburu osoa - Lezoko Unibertsitateko Udala

Lezo: ondarea eta hiri garapena
Lezon dokumentatutako lehen lantegia Tejería Mecánica La Merceditas izan
zen, 1884rako bertan baitzegoen jada. Norteko Trenbidearen gaineko pasabidetik
gertu bide zegoen, Errenteria eta Lezo lotzen zituen errepidean, Inocencio
Elorza ingeniariak 1900. urtean sinatutako proiektuaren arabera 40 . Lantegiaren
lehengaia, buztina, Mitxelenean zuten harrobitik ekartzen zuten 41 .
Mende bukaeran, Pedro Pérez Otegi tapizeriako ehun fabrika nabarmendu
zen 42 . 1894an eraikia, 4.500 metroko eremua hartzen zuen, eta Lezo-Errenteria
tren geltokitik metro gutxira zegoen, Donibanera zihoan errepidearen bazterrean.
Itsasgora zegoenean, gabarrak biltegietaraino iristen ziren. Era berean, zurezko
gaiak egiten zituen E. Olibet lantegia aipatu behar dugu. Besteak beste, lurrinaren
bidez zebilen zerra mekaniko bat eta arrabotaz leuntzeko sei makina zituen
Lezoko Donibane auzoan.
Lehen industria kokapen horiek erakusten dute Errenteriaren, Lezoren,
Norteko Trenbidearen eta Pasaiako Portuaren inguruan lantegi asko bildu zirela
hasieratik. Izan ere, inguruko orografiari esker, eskualde hori aproposa zen jarduera
ekonomikoetarako.. Horren harira, interesgarria da Errenteriako alkate
Froilan Jauregik 1893an esandakoa, Huastiza zubia -aipatutako gunearen
erdian- eraikitzeko eskaera zela eta. Haren esanetan, (…) “a consecuencia del
creciente desarrollo de las industrias en la localidad y del movimiento en el tráfico
que esto produce, de hallarse la estación del ferrocarril sobre el ramal de la
carretera que partiendo de esta villa va por Lezo a Pasajes, de haberse construido
en este camino dos importantísimas fábricas y una sierra mecánica, de hallarse
también en construcción otra grande fábrica de minio y albayalde que ha de
tener acceso por la misma vía y la constante concurrencia de gentes de esta
localidad y la universidad de Lezo, se hace sumamente necesaria una reforma
en el puente de Ugarrice o Huastiza donde da principio el expresado ramal arrancando
de la carretera general de Bazcardo a Las Ventas de Irun…(...) en el que
hay un continuo transitar de personas, tranvía, muchos de cuyos usuarios se dirigen
a las fábricas cercanas, la estación o la Universidad y vehículos tanto de
recreo como carros de transporte(…)” 43 . Deskribapen honek Lezoren industrializazioaren
lehen urratsetara garamatza: hasierako paisaia industrial, dinamiko
eta, aldi berean, kaotikora, hain zuzen.
Lezok materialez hornitu zituen eraikitzen ari ziren lantegiak. Jaizkibeleko
harrobietatik atera zen lantegi berrien instalazioak eraikitzeko beharrezkoa zen
harria. 1887an, Real Compañía Asturiana de Minas delakoak baimena eskuratu
zuen 100 bat metroko trenbidea eraikitzeko, Lezo-Pasaia errepidea zeharkatzeko
eta harrobi berria Pasaiako Badiarekin lotzeko 44 .
40 AGG-GAO, JDIT4053,b Exp 7433
41 AGG-GAO, JDIT4053,b Exp 7404
42 PEREZ ISCAR: Las grandes industrias, 1901.
43 AGG-GAO: JD IT 4053,b Exp.7421
44 AGG-GAO: JD IT 4053,b Exp.7405
61