Journal of Italian Translation - Brooklyn College - Academic Home ...
Journal of Italian Translation - Brooklyn College - Academic Home ...
Journal of Italian Translation - Brooklyn College - Academic Home ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Stefano U. Baldassarri<br />
44. Bruni e Angeli, entrambi studenti di Crisolora, erano stati avversari<br />
già nel 1406, all’epoca in cui concorrevano per il posto di segretario apostolico<br />
di Innocenzo VII. Fu l’aretino, come si sa, a vincere il concorso ma ciò non<br />
mitigò la sua critica nei riguardi dell’Angeli. Bruni, ad esempio, inserì una<br />
stroncatura della traduzione della vita ciceroniana di Plutarco dell’Angeli<br />
nel prologo al suo Cicero novus. Sull’Angeli, cfr. la bibliografia indicata in<br />
Umanesimo e traduzione, cit., p. 64 nota 8.<br />
45. Apologeticus, cit., pp. 127-128. L’originale latino legge: “Nullam ad<br />
verbum factam traductionem laudabilem ac perfectam esse posse quibusdam<br />
rationibus plurimisque etiam praestantissimorum virorum auctoritatibus<br />
plane et aperte superius probasse atque confirmasse meminimus, ac magnam<br />
quoque inter poetarum, oratorum ac historicorum traductores et inter<br />
philosophorum ac theologorum interpretes diversitatem esse fierique oportere<br />
manifestissime demonstravimus. Nam illis primis sive poetarum sive<br />
oratorum sive historicorum, ut ita dixerim, conversoribus non numquam<br />
elegantiae et ornatus gratia arida ieiunaque et exilia amplificare et obscura<br />
praetermittere et interdum pro sua voluntate dilucidius interpretari licet.<br />
Fidi vero philosophorum theologorumque interpretes non ita pro suo arbitrio<br />
vagi ac liberi, quasi per latos et apertos campos hinc inde discurrere et<br />
pervagari debent, sed arctioribus quibusdam interpretandi legibus pressi et<br />
quasi certis cancellis astricti, modestius graviusque iuxta severam quamdam<br />
pr<strong>of</strong>essionis suae normam incedere progredique coguntur, nec ab incepto<br />
convertendi proposito longius evagantes, nec primis etiam auctoribus omnino<br />
ac penitus ad verbum adhaerentes, sed medium et tutum, ut dicitur, iter<br />
tenentes, inter interpretandum ita se mediocriter habere decet ut neutram in<br />
partem declinare ac propendere videantur. Hoc enim ab eis, si diligenter et<br />
accurate quale et quantum sit hoc ipsum interpretandi onus consideraverint,<br />
divina praesertim — omissis philosophis — hoc inquam ab eis Sacrarum<br />
Scripturarum auctoritas in primis non iniuria exigere et postulare<br />
existimabitur”. Si noti la formula volutamente diversa impiegata da Manetti<br />
(qui in corsivo) a indicare la maggiore fedeltà richiesta ai traduttori di testi<br />
filos<strong>of</strong>ici e religiosi: questi sono detti “interpretes”, laddove coloro che<br />
traducono retori, poeti e storici sono “traductores” (o “conversores”). Per il<br />
primo caso, Manetti avrà tenuto presente Sall., Iug. 109.4 e il più celebre Hor.,<br />
Ars poet. 133-134; il secondo termine è invece di invenzione bruniana, come<br />
illustrato da Folena, Volgarizzare e tradurre, cit., pp. 66-67.<br />
46.Contra Iudaeos et gentes, par. 24, in Biographical Writings, cit., p. 152.<br />
L’originale latino legge: “Iacobus Angeli filius, in Mucello quodam<br />
Florentinorum agro oppido nomine Scarparia natus, ita ingenio ac memoria<br />
viguit ut utriusque linguae, graecae scilicet et latinae, notitiam egregie<br />
admodum nancisceretur. Nam plura e graeco in latinum idioma traduxit,<br />
sed duo prae ceteris in pretio habentur, vita videlicet Magni Pompei a<br />
Plutarcho, nobili philosopho, descripta et Geographia insuper Ptolemaei, opus<br />
pr<strong>of</strong>ecto ad traducendum asperum, laboriosum ac difficile atque eloquentiae<br />
minime capax; et tamen id ipsum ab eo traductum fuisse videmus ut nulla<br />
27