Van de goede wil naar de vrije wil… - Merijn Fagard

Van de goede wil naar de vrije wil... – eindverhandeling – Merijn Fagard – 2006-‘7 – A. Burms
filosofie van Rudolf Steiner, in de schaduw van zijn latere en ook meer beroemde (of
beruchte) - in elk geval door deze groep van mensen gewantrouwde – antroposofie, vrijwel
onzichtbaar geworden.
Aan de andere kant zijn er diegenen die juist hevig geïnteresseerd zijn in de persoon van
Rudolf Steiner en in zijn antroposofische werk en van daaruit zich dan ‘herinneren (of wel
degelijk de hele tijd beseffen)’ dat Steiner - in zijn jongere jaren en voor het begin van de 20 ste
eeuw – in feite ook nog enkele louter filosofische werken heeft geschreven, die hij bovendien
belangrijk is blijven vinden; niet alleen op zich maar eveneens met betrekking tot zijn verdere
antroposofie. Steiners filosofische werk wordt door deze mensen gelezen naar aanleiding van
verwijzingen naar dit werk in Steiners eerder geesteswetenschappelijke (of antroposofisch) 152
georiënteerde voordrachten en geschriften. 153 Wat opvalt is daarmee dat ook deze groep (naast
de eerstgenoemde vooral filosofisch geïnteresseerde groep) van lezers niet rechtstreeks
geïnteresseerd is (of juist niet geïnteresseerd is) in Steiners filosofie, maar eveneens deze
interesse (of desinteresse) voor zijn filosofie baseren op Steiners latere antroposofische werk.
De manier waarop dit werk wordt geapprecieerd is feitelijk maatgevend voor de mate waarin
ook zijn filosofie al dan niet wordt geïgnoreerd. Voor de ene groep van mensen vormt
Steiners antroposofie een reële barrière om zich voor zijn filosofie te interesseren, voor de
andere groep daarentegen een weg die hen tot deze filosofie brengt, ook indien zij daar
misschien, onafhankelijk van hun interesse voor Steiners antroposofie, niet naar op zoek
zouden zijn geweest. Daarmee is een tweede kenmerk, zij het minder essentieel, aangegeven
van Steiners filosofie.
152 Steiner gebruikt beide termen als inwisselbaar, ook al spreekt hij soms eveneens van zijn
‘antroposofisch georienteerde geesteswetenschap’; dit laatste wellicht om de term
‘geesteswetenschap’ zoals hij die gebruikt af te grenzen van het gebruik dat andere,
academische auteurs daarvan maken. In elk geval is dit niet zo een belangrijke kwestie,
hier wordt zij dan ook niet verder onderzocht.
153 Dit kunnen zowel verwijzingen zijn op inhoudelijk vlak als verwijzingen via de biografie
van Steiner. In het ene geval is de weg die de lezer neemt als volgt. De lezer stoot op
uitspraken van Steiner die over antroposofische thema’s gaan en vindt vervolgens in die
context (door)verwijzingen naar Steiners filosofie. In het andere geval gaat de weg die de
lezer neemt van een interesse in Steiners antroposofie over een biografische interesse in
het leven en de persoon van Rudolf Steiner zelf naar de ontdekking dat deze eigenlijk het
grootste deel van zijn jeugd zich met natuurswetenschap en filosofie heeft beziggehouden
en niet (openlijk) met de antroposofie. Er zijn natuurlijk nog meer wegen mogelijk, maar wel
vormen de wegen die aanvangen bij Steiners filosofie de uitzondering en lijkt ons de eerste
hier geschetste weg er ook één te zijn die meer voortvloeit uit de innerlijke struktuur zelf
van Steiners werk dan de tweede.
129