Van de goede wil naar de vrije wil… - Merijn Fagard

Van de goede wil naar de vrije wil... – eindverhandeling – Merijn Fagard – 2006-‘7 – A. Burms
immers op dat het wel zeker is dat mensen van hetzelfde voorwerp verschillende
voorstellingsinhouden kunnen hebben. Iemand die kleurenblind is ziet immers wel degelijk
andere kleuren dan iemand die dat niet is. Dat weten we, omdat hij bijvoorbeeld bepaalde
kleurschakeringen niet blijkt te kunnen onderscheiden. Wat de kleurenblinde echter precies
ziet, kunnen we dus echter omwille van de gegeven redenen niet weten. Het (filosofische)
wantrouwen is daarmee gewekt: het individuele (particuliere) bewustzijn maakt wellicht dat
de voorstellingen die verschillende bewustzijnsdragers van eenzelfde voorwerp hebben, op
een voor deze bewustzijnen onnavolgbare (oncontroleerbare) wijze, van elkaar verschillen.
Het centrale punt hier is dat voorstellingsinhouden volgens Frege wezenlijk privaat zijn.
Twee mensen kunnen nooit met zekerheid weten of zij wel dezelfde voorstellingen hebben
van datgene wat zij beschouwen als hetzelfde ding. Daaruit volgt echter dat indien gedachten
voorstellingen zijn het niet mogelijk is om elkaars gedachten te beoordelen. Twee mensen die
over een bepaalde gedachte een oordeel uitspreken, zijn in de onmogelijkheid om te weten te
komen of het wel dezelfde gedachte is, waarover zij spreken. Want als gedachten
voorstellingen zijn en voorstellingen wezenlijk privaat, dan zijn gedachten dat ook en de
gedachten van twee gegeven personen dus niet (door deze personen) met elkaar vergelijkbaar.
Of bijvoorbeeld een bepaalde gedachte ook onafhankelijk van het bewustzijn dat deze
gedachte (als voorstelling) heeft waar is of niet, kan dan niet meer in ernst gezegd worden,
aangezien elk persoonlijk bewustzijn in wezen slechts over zijn eigen gedachten en niet met
zekerheid ook over die van anderen daarmee zou oordelen. Het gevolg van de aanname dat
gedachten voorstellingen zijn is daarom desastreus:
Wenn jeder Gedanke eines Trägers bedarf, zu dessen Bewusstseinsinhalte er gehört, so
ist er Gedanke nur diese Trägers, und es gibt keine Wissenschaft, welche viele gemeinsam
wäre an welcher viele arbeiten könnten; sondern ich habe vielleicht meine Wissenschaft,
nämlich ein Ganzes von Gedanken, deren Träger ich bin, ein andere hat seine
Wissenschaft. Jeder von uns beschäftigt sich mit Inhalten seines Bewusstseins. Ein
Widerspruch zwischen beiden Wissenschaften ist dann nicht möglich; und es ist eigentlich
müssig, sich um die Wahrheit zu streiten, ebenso müssig, ja beinahe lächerlich, wie es
wäre, wenn zwei Leute sich stritten, ob ein Hundertmarkschein echt wäre, wobei jeder von
beiden denjenigen meinte, den er selber in seiner Tasche hätte, und das Wort “echt” in
seinem besonderen Sinn verstände. [...] 103
103 Ibidem, p. 43.
78