Van de goede wil naar de vrije wil… - Merijn Fagard

Van de goede wil naar de vrije wil... – eindverhandeling – Merijn Fagard – 2006-‘7 – A. Burms
louter illustreren (echter niet in het algemeen bewijzen), hoe het egoïstische individu er in zou
kunnen slagen om inderdaad, uit zichzelf, voldoende substantie te halen nodig om van alle
mogelijke situaties waarin het individu allemaal kan terechtkomen, ook die absoluut
bevredigende situatie te maken die Stirner ons met zijn ethische aanbevelingen belooft
wanneer hij ons schrijft ‘daß der Egoist am besten fährt’. 45
Nochtans is dit misschien een onterechte kritiek. Stirner weigert eenvoudig zijn zelf, als
het zelf van de egoïst, te omschrijven in algemene termen. Dat lijkt voor zijn positie intrinsiek
onmogelijk te zijn, omdat het resultaat van een dergelijke omschrijving weer een idee zou
zijn, waarvan de egoïst het volgende moment alweer niet kan garanderen dat deze zijn hele
wezen uitdrukt. Het ik, in zijn volle concreetheid en rijkdom, kan niet worden uitgedrukt in de
vorm van een algemene idee. Ten eerste niet, omdat geen enkel algemeen kenmerk voldoende
concreet is om het ik als concreet ding geheel te vatten. Ten tweede niet omdat de inhoud van
elke idee ook te beperkt is, om de rijkdom van het ik geheel te vatten. Vandaar ook misschien
dat Stirner zich in zijn boek beperkt tot een beschrijving van het concrete gedrag van de
concrete egoïst in concrete situaties. Komt het er dan op aan, uit al deze beschrijvingen een
algemeen beeld van het egoïstische zelf te destilleren, dan schrijft Stirner:
Man sagt von Gott: “Namen nennen dich nicht”. Das gilt von Mir: kein begriff drückt
Mich aus, nichts, was man als mein Wesen angibt, erschöpft Mich; es sind nur Namen.
Gleichfalls sagt man von Gott, er sei vollkommen und habe keinen Beruf, nach
Vollkommenheit zu streben. Auch das gilt allein von Mir.
Eigner bin ich meiner Gewalt, und ich bin es dann, wenn ich mich als Einzigen weiß.
Im Einzigen kehrt selbst der Eigner in sein schöpferisches Nichts zurück, aus welchem er
geboren wird. Jedes höhere Wesen über Mir, sei es Gott, sei es der Mensch, schwächt das
Gefühl meiner Einzigkeit und erbleicht erst vor der Sonne dieses Bewusstseins. [...]. 46
Het zelf is voor Stirner te concreet (Einzig) en te rijk (kein begriff [...], erschöpft Mich) om
het in algemene termen te kunnen begrijpen. En bovendien heeft het genoeg aan zichzelf en
aan de macht die het zelf bezit. Hoe klein deze overigens ook is. Want deze is enkel klein,
indien dit zelf vergeet dat het eigenlijk enkeling is en verkeerdelijk meent zich te moeten
identificeren met een uiterlijk gegeven roeping, opdracht of ander wezen. Als enkeling echter
45 Ibidem, p. 5.
46 Ibidem, p. 412.
34