Van de goede wil naar de vrije wil… - Merijn Fagard

Recommendations

Info

Van de goede wil naar de vrije wil... – eindverhandeling – Merijn Fagard – 2006-‘7 – A. Burms antroposofische werk natuurlijk een eenheid. Door dit laatste dus in te leiden met een werk dat algemeen en onproblematisch toegankelijk heet te zijn, verlaagt hij dus in elk geval wel de drempel. De vraag hier is echter als volgt. Overweegt bij Steiner (wellicht onbewust) deze interesse, waardoor ook aan de onbevangenheid van zijn werk moet worden getwijfeld; of schrijft hij zijn filosofie ook echt principieel vanuit de zuiver filosofische interesse in alle mogelijke antwoorden op vragen die als typisch filosofisch gelden? Maar zelfs ook indien hij zich slechts aan deze vragen zou houden zouden we nog de vraag kunnen stellen: wat is de algemene tendens in Steiners filosofie, die reeds aanwezig is nog voor hij in feite met filosoferen begint en die ontspringt uit de verlangens die hij (al dan niet aan hemzelf bekend) met zijn filosofische werk in vrede wenst te brengen? We menen op deze vraag met de volgende discussie te mogen antwoorden. Aangenomen dat Steiner, zoals hij zelf ook getuigde, reeds vanaf zijn kindertijd bewust zogenaamd ‘paranormale’ ervaringen had. 158 Men kan namelijk het onderscheid maken met betrekking tot getuigenissen over het paranormale tussen enerzijds de opvatting dat mensen die van dergelijke ervaringen getuigen eenvoudig bedriegers zijn en anderzijds het standpunt dat dergelijke ervaringen wellicht ook echt bestaan, echter niet zo geïnterpreteerd dienen te worden als degenen die daarvan getuigen dat doorgaans zelf doen. Het hebben van ervaringen die anderen niet lijken te hebben en daarom het ‘normale’ te buiten gaan is één ding, de interpretatie daarvan (bijvoorbeeld de besluiten die men daaruit trekt voor de ontologie) een ander. Men zou het ook zo kunnen verwoorden. Er zijn mensen die niet kunnen zien (blind zijn). Vanuit het standpunt van deze mensen zijn dan natuurlijk alle ervaringen van de ziende mens ‘paranormaal’. Zij hebben vergelijkbare ervaringen immers niet. In dezelfde verhouding zou dan ook Steiner staan (als uitzondering) ten opzichte van de meerderheid: die is ‘blind’, terwijl hij ‘zintuiglijke ervaringen’ heeft waarop de meerderheid niet kan bogen. Voor de epistemologie maakt dit wellicht het volgende verschil. In de epistemologie wordt onder meer gevraagd of kennis van de werkelijkheid mogelijk is. Soms gaan (of gingen) kennistheoretici daarbij uit van hun onmiddellijke ervaringen en stellen zij zich de vraag of deze voor de mens op een werkelijkheid duiden en wat dan concreet de waarheid daarover 158 Als basis voor de aard van zijn paranormale ervaringen verwijst Steiner doorgaans naar zijn drie volgende standaardwerken daarover: Die Geheimwissenschaft in Umriss, Wie Erlangt man Erkenntnisse der höheren Welten? en zijn Theosophie. In deze werken zet hij de basis van zijn antroposofie uiteen en ook de wijze waarop de lezer zich toegang kan verschaffen daartoe (middels een langdurige en volgehouden subtiele psychische training). Op de concrete inhoud van deze werken zullen wij hier niet ingaan. 134
Van de goede wil naar de vrije wil... – eindverhandeling – Merijn Fagard – 2006-‘7 – A. Burms is. 159 Verschillende argumenten stellen hen namelijk in staat te twijfelen aan het vermogen van de mens om, uitgaande van de (inhoud van zijn concrete) ervaringen, tot besluiten te komen over de natuur van de ‘realiteit’. De nuance ten opzichte van Steiner is dan, dat voor hem de term ‘ervaring’ op een inhoudelijk veel rijkere manier wordt ingevuld. Voor hem vallen immers niet enkel de ‘zintuiglijk’ verworven inhouden daaronder, maar ook inhouden van ‘geestelijke (bovenzinnelijke)’ aard. Hij zal dan natuurlijk ook willen ondervinden, in de mate hij het kennen wenst te verdedigen, dat ook deze ‘geestelijke’ ervaringen op (een deel van) de werkelijkheid duiden. Daaruit volgt dat voor Steiner spontaan (zeker niet noodzakelijk) ook een veel ‘rijkere’ ontologie eventueel op de filosofische verlanglijst staat. Hij wil zich niet alleen rekenschap afleggen van zijn zintuiglijke ervaringen, maar ook van die ervaringen, waarvan hij meent vast te stellen dat anderen hen niet hebben. 160 In de mate bovendien dat aparte, niet voor het zintuiglijke maar wel voor het geestelijke ervaringsbereik geldende argumenten tegen de mogelijkheid van daarmee verbonden ‘realiteiten’ pleiten is Steiner dan ook geneigd zijn categorie van het ervaringsbegrip zo ruim mogelijk te nemen, opdat zijn algemene argumentatie voor de betrouwbaarheid van de menselijke ervaring als absoluut kennisfundament in elk geval ook zijn geestelijke ervaringen omvat. Andere filosofen, die niet met dergelijke ervaringen bekend zijn (of niet met de ervaring, iets te ervaren waar anderen niet mee bekend zijn – of omgekeerd, iets niet te ervaren, waar anderen wel mee bekend zijn) zullen wellicht het ervaringsbegrip anders en/of minder ruim definiëren. Ook een minder uitgebreide ontologie zal wellicht op hun verlanglijst staan. Tegen deze redenering kan echter de volgende tegenwerping worden gemaakt. Het is namelijk helemaal niet zo dat vanuit het standpunt van blinde mensen de ervaringen van ziende mensen ‘paranormaal’ zouden zijn. Blinden kunnen namelijk wel de ervaringen van zienden – ook al kunnen zij zich van de concrete inhoud van deze ervaringen geen enkele voorstelling vormen – plaatsen in hun, beperktere, ervaringswereld. Laten we dit toelichten 159 Ontwikkelingen binnen de hedendaagse epistemologie waarin van dit uitgangspunt wordt afgestapt laten we daarbij buiten beschouwing. 160 Het onderscheid is wellicht voor degene met ‘meer’ ervaringen (aanvankelijk) minder scherp, dan voor degene, die moet vaststellen dat hem bepaalde, te ervaren inhouden, niet bekend zijn. Het is interessant hierbij op te merken dat voor Steiner dit ‘blind-zijn’ ook reeds een aanvang neemt met het ‘blind-zijn’ voor ideeën. Het tegenovergestelde fenomeen ziet hij in Goethe aan het werk: deze was namelijk spontaan geneigd om zijn ideeën bij de dingen die hij zag eveneens voor ervaringen te houden. Voor Goethe was het enorm moeilijk in te zien, dat er een principieel onderscheid zou zijn tussen de ervaring van ideële en andere, meer concrete inhouden. Schiller probeerde hem duidelijk te maken dat het verbinden van ideële (theoretische) inhouden met de concreet-zintuiglijke niet zonder (filosofische) problemen is en daarom ook niet tot onmiddellijk evidente waarheden leidt (cfr. Het waarnemingsoordeel, sectie 3.2.1.3). 135
Page 1 and 2:
HOGER INSTITUUT VOOR WIJSBEGEERTE V
Page 3 and 4:
Van de goede wil naar de vrije wil.
Page 5 and 6:
Page 7 and 8:
Page 9 and 10:
Page 11 and 12:
Page 13 and 14:
Page 15 and 16:
Page 17 and 18:
Page 19 and 20:
Page 21 and 22:
Page 23 and 24:
Page 25 and 26:
Page 27 and 28:
Page 29 and 30:
Page 31 and 32:
Page 33 and 34:
Page 35 and 36:
Page 37 and 38:
Page 39 and 40:
Page 41 and 42:
Page 43 and 44:
Page 45 and 46:
Page 47 and 48:
Page 49 and 50:
Page 51 and 52:
Page 53 and 54:
Page 55 and 56:
Page 57 and 58:
Page 59 and 60:
Page 61 and 62:
Page 63 and 64:
Page 65 and 66:
Page 67 and 68:
Page 69 and 70:
Page 71 and 72:
Page 73 and 74:
Page 75 and 76:
Page 77 and 78:
Page 79 and 80:
Page 81 and 82:
Page 83 and 84: Van de goede wil naar de vrije wil.
Page 133: Van de goede wil naar de vrije wil.
show all

Van de goede wil naar de vrije wil… - Merijn Fagard

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?