Van de goede wil naar de vrije wil… - Merijn Fagard

Van de goede wil naar de vrije wil... – eindverhandeling – Merijn Fagard – 2006-‘7 – A. Burms
Deze tegenwerping lijkt ons gerechtvaardigd en wij menen dat daarop door Steiner als
volgt zou worden geantwoord. Ten eerste is er ook een ervaringsbereik, toegankelijk voor de
ziende mens, waar de blinde werkelijk geen enkele toegang toe heeft. Dit is het bereik van de
kleuren. Ook wanneer dan over de innerlijke wetmatigheden die de onderlinge samenhangen
die gelden binnen het kleurbereik wordt gesproken, kan dan de blinde op geen enkele manier
meepraten. Een reductionistische kleurenleer, waarin het kleurfenomeen wordt gereduceerd
tot elementen die wel toegankelijk zijn voor de ervaring van iemand die blind is, kan iemand
die blind is misschien nog begrijpen. Goethes kleurenleer echter, waarin de wetmatige
samenhang van het kleurfenomeen wordt behandeld, zou deze daarentegen op geen enkele
manier in zijn wereld kunnen plaatsen op dezelfde manier als de alternatieve toegang die de
ziende heeft ten opzichte van de blinde tot de ruimtelijke aspecten van de werkelijkheid. Er is
dus een gebied, binnen het bereik van het zien, dat zich wel degelijk aan de ervaring van de
blinde onttrekt. En ook de samenhang van dit bereik met de ervaringswereld van de blinde
onttrekt zich dan aan de ervaring van deze laatste (hoewel hij het wel zou kunnen begrijpen:
namelijk kleuren als mogelijke eigenschappen die verder differentiëren tussen verschillende
oppervlakken). Ten tweede is het niet zo dat Steiner niet van samenhangen getuigt die zijn
bovenzinnelijke ervaringen verbinden met de louter zintuiglijke. En het is ook niet zo dat
degene die zijn uitspraken daarover bestudeert, deze samenhangen niet zou kunnen begrijpen
(ook al ervaart hij het voorkomen ervan niet). De manier waarop Steiner over deze
samenhangen spreekt is bijvoorbeeld niet van die aard dat daarin inconsequenties zouden
kunnen worden ontdekt. Wel spreekt hij echter over deze samenhangen vooral binnen
gebieden die minder eenvoudig voor exacte onderzoeksmethodes toegankelijk zijn, zoals
bijvoorbeeld het gebied van de geschiedenis of de pedagogie (meer in het algemeen: de
menswetenschappen). Ook indien het succes van de zogenaamde steinerpedagogie nog geen
‘bewijs’ is voor de waarheid van Steiners uitspraken over de ‘geestelijke wereld’, dan nog is
het wel zo dat deze uitspraken de pedagogen die binnen de steinerscholen werken in hun
handelen leiden en dat voor hen het succes daarvan wel daarmee samenhangt. Ten derde zou
Steiner waarschijnlijk opmerken dat zijn wereldbeschouwing wel bepaalde vragen
beantwoordt, die binnen een wereldbeschouwing die louter het zintuiglijk waarneembare
accepteert eveneens bestaan, echter daar niet bevredigend beantwoord kunnen worden. Het
gaat dan over vragen als die naar de dood en of het mogelijk is voor de mens om zich nog
welke situatie gebruik van te maken. Met name kunnen dergelijke bewijzen niet geleverd
worden wanneer de ingewijde zich daartoe op de ene of de andere manier onvrij verplicht
voelt. In dat geval leeft deze laatste liever in de situatie, zijn toehoorders niet te
overtuigen.)
137