Van de goede wil naar de vrije wil… - Merijn Fagard

Van de goede wil naar de vrije wil... – eindverhandeling – Merijn Fagard – 2006-‘7 – A. Burms
natuurwetenschappelijke project inhoudelijk te reconstrueren en filosofisch te begronden. 22
Vervolgens het korte maar wel voor het eerst los van Goethe geschreven Wahrheit und
Wissenschaft, dat hij schreef als doctoraatsdissertatie en waarin hij beoogde om zijn eigen
kennistheoretische positie, vooral in oppositie met die van Kant, uit te werken en te
begronden. 23 Hij presenteert het ook als een Vorspiel einer “Philosophie der Freiheit”
wanneer het in 1892 wordt gepubliceerd. In Die Philosophie der Freiheit zelf tenslotte werkt
hij het hierboven ingeleide project in zijn inhoudelijk meest volwassen vorm geheel uit. Dit
geschrift verschijnt in een eerste druk in 1894 en vervolgens, in een zeer lichtjes aangepaste
en omgewerkte vorm en bovendien voorzien van bijkomende ‘Zusätze zur Neuauflage 1918’
achter de meeste hoofdstukken, in een tweede druk pas in 1918 opnieuw. Deze laatste vorm is
ook de definitieve. 24
Onze (methodische) houding tegenover deze geschriften is als volgt. Voor wat we met
deze verhandeling wensen te bereiken, baseren we ons voornamelijk op Die Philosophie der
Freiheit. Uit wat hierboven over de hier gebruikte werken van Steiner gezegd is, moet wel
duidelijk zijn waarom. Alleen daar waar passages uit andere geschriften van Steiner kunnen
bijdragen aan een beter begrip of een volledigere weergave van zijn gedachtegang, zullen we
ons in deze studie ook daartoe wenden. Daarbij gaan we er in eerste instantie vanuit, dat het
geheel van Steiners oeuvre consistent is. Pas wanneer een consistente weergave van Steiners
filosofie op basis van de hier genoemde teksten niet vanzelfsprekend blijkt, zullen we deze
consistentie in vraag stellen. De bewijslast laten we daarmee dus over aan degene die wil
aantonen dat er inconsistenties in Steiners werk te vinden zijn. Dit lijkt ons gerechtvaardigd,
aangezien deze thesis vooral een poging is om te begrijpen en weer te geven wat Steiner zegt,
en niet a priori een kritisch verslag.
22 Steiner, Rudolf, Grundlinien einer Erkenntnistheorie der Goetheschen Weltanschauung,
mit besonderer Rücksicht auf Schiller. Dornach, Rudolf Steiner Verlag, Tb. GA 2, 1999.
23 Steiner, Rudolf, Wahrheit und Wissenschaft. Vorspiel einer “Philosophie der Freiheit”.
Dornach, Rudolf Steiner Verlag, Tb. GA 3, 1989.
24 Steiner, Rudolf, Die Philosophie der Freiheit. Grundzüge einer modernen
Weltanschauung. Seelische Beobachtungsresultate nach naturwissenschaftlicher Methode.
Tb. GA 4, Stuttgart, Verlag Freies Geistesleben, 1973.
20