Van de goede wil naar de vrije wil… - Merijn Fagard

Van de goede wil naar de vrije wil... – eindverhandeling – Merijn Fagard – 2006-‘7 – A. Burms
ook blijvend mogelijk om het inzicht te behouden in het verloop van het denkproces. De mens
weet steeds, waarom hij bepaalde begrippen inzet en ook, wat de reden is waarom hij hen met
elkaar verbindt.
Deze eigenschap van het denken is vrij bekend. Zij is ook een uitleg voor de zekerheid die
het logische en wiskundige denken bieden. Dat leidt ons tot de volgende kanttekening.
Verschuift Steiner hier niet van onderwerp? Want beloofd was dat het denken geanalyseerd
zou worden dat in de natuurwetenschappen werkzaam is. Nu echter lijkt Steiner zich te
beperken tot het uitwerken van een eigenschap die enkel lijkt toe te komen aan een denken dat
verloopt in door het subject zelf geproduceerde begrippen. Wat zo buiten beschouwing lijkt te
worden gelaten is het natuurwetenschappelijke denken: dit doet immers een beroep op
‘begrippen’ of inhouden die onafhankelijk van het “ik” (zintuiglijk) gegeven zijn. Door zich
te beperken tot een onderzoek van wat wij hier het ‘denken-in-begrippen’ zouden willen
noemen, lijkt Steiner toch voorbij te gaan aan de vaak frustrerende opaciteit eigen aan het hier
zo genoemde ‘denken-over-objecten’! Het natuurwetenschappelijke denken lijkt namelijk
over realiteiten (inhouden) te gaan, die niet door het “ik” worden doorschouwd. Precies dat is
natuurlijk ook het kennistheoretische probleem!
We naderen met deze kanttekening de kern van Steiners ‘objectief idealisme’, zijn
kennistheoretische positie die we op het einde van dit hoofdstuk kort zullen schetsen. Zij
houdt in dat Steiner meent toe te kunnen komen met het denken-in-begrippen, ook daar waar
het gaat om natuurwetenschappelijke kennis gewonnen door een denken-over-objecten;
objecten (inhouden) die voor de mens overigens vaak onvolledig en raadselachtig genoeg
zijn. Hieronder zullen we, met de door Steiner aan het denken ontdekte eigenschap, die
overeenkomt met wat Brentano de intentionaliteit van het denken noemt, deze bespreking van
Steiners kennistheoretische positie, zijn visie op het denken-over-objecten, voorbereiden. Het
is namelijk deze eigenschap die aanleiding geeft voor een bespreking van de band die er
wellicht heerst tussen het denken van de mens en een mogelijk objectieve, onafhankelijk van
de mens bestaande, werkelijkheid.
logica zijn het inhouden over de formele eigenschappen van zinnen (proposities) die ter
discussie staan. Het is echter typisch voor Steiner, te verdedigen dat ook denkprocessen,
die verlopen in termen van begrippen met een kwalitatieve inhoud, op de hier beschreven
manier transparant kunnen zijn.
61