Van de goede wil naar de vrije wil… - Merijn Fagard

Van de goede wil naar de vrije wil... – eindverhandeling – Merijn Fagard – 2006-‘7 – A. Burms
dat de onderzoeker daarbij de indruk heeft dat hij er moeite voor moet doen. De mens moet
zich enkel wenden tot een natuur (fenomenen) die er al is (zijn) om deze naderhand te kunnen
onderzoeken. Om het denken te kunnen onderzoeken moet hij echter meer doen. De
onderzoeker leeft in het bewustzijn, dat het denken dat hij wil onderzoeken maar kan worden
onderzocht, nadat hij het zelf heeft voortgebracht.
Michael Muschalle meent dat in de onderzoekingen van de Würzburger Schule deze
methode, afgezien van enkele verbeteringen, eveneens wordt gevolgd. Zij komt er op neer dat
een vraag wordt voorgelegd aan een proefpersoon. Deze probeert dan vervolgens denkend
deze vraag te verwerken en geeft kort zijn antwoord (enkel gesloten, slechts met ‘ja’ of ‘neen’
te beantwoorden vragen, worden gebruikt). De bedoeling is vervolgens echter niet dat de
proefpersoon zijn rechtvaardiging voor het gegeven antwoord poogt over te brengen, maar
wel dat hij een verslag geeft van wat hij beleefd heeft tijdens het denkproces. Daarbij gaat het
om vragen die interessant én moeilijk oplosbaar moeten zijn voor de proefpersoon. Dit om te
garanderen dat er écht wordt nagedacht. Is immers de vraag niet interessant, dan zal de
proefpersoon niet geneigd zijn zich in te spannen. En een te gemakkelijke vraag zou kunnen
tot gevolg hebben dat er enkel een ‘mechanisch’ (associatief) proces op gang wordt gebracht.
Ook de Würzburgers houden er dus rekening mee, dat het denken, voor het onderzocht kan
worden, door de denker eerst nog moet worden voortgebracht.
Een hele reeks van dergelijke ‘denkexperimenten’ leidt er bij bijvoorbeeld Bühler dan toe,
oog te krijgen voor de steeds weerkerende, algemene patronen en eigenschappen van het
denken. Een beschrijving daarvan levert dan inzicht in de algemene natuur ervan. Net als
Steiner is ook deze groep onderzoekers (rond Külpe en Bühler) er dus op uit, de algemene
aard van het denken expliciet te maken.
3.1.4. De goede wil
Ook al moeten er een aantal voorwaarden zijn vervuld om in de mens echte denkprocessen tot
ontwikkeling te brengen, toch is de aanname van situaties waarin wordt nagedacht vrij
onproblematisch. Het denken maakt deel uit van het menselijke leven, het vormt een
bestanddeel van vrijwel alle geledingen ervan. Zowel de meest alledaagse vragen en vraagjes
als de meest ingewikkelde problemen vereisen doorgaans denkkracht om opgelost te kunnen
worden. Voor de uitvoering van hierboven zogenaamde denkexperimenten is dat anders. De
vraag zou zelfs kunnen rijzen, of dergelijke denkexperimenten wel mogelijk zijn. Kan het
43