Van de goede wil naar de vrije wil… - Merijn Fagard

Van de goede wil naar de vrije wil... – eindverhandeling – Merijn Fagard – 2006-‘7 – A. Burms
een predikaat dat per se absoluut moet worden uitgezegd van het subject, maar wel als een
predikaat dat ook steeds onder de vermelding van een bepaalde graad aan de subjecten die
daarvoor in aanmerking komen moet worden toegeschreven. Vrijheid als eigenschap kan in
meerdere of mindere mate toekomen aan de drager daarvan. De mens wordt door Steiner
gezien als een wezen met een bepaalde biografie, een levensloop en deze duurt een bepaalde
tijd. Afhankelijk van het aantal ogenblikken uit deze tijd waarop de mens in staat is (geweest)
om zichzelf te volgen, wordt dan bepaald in welke mate hij als mens vrij is. Of, met andere
woorden: wie één ogenblik volledig en uitsluitend zichzelf heeft gevolgd, is daarom alleen
nog geen vrij mens; volkomen vrij is de mens enkel dan, wanneer hij in staat is om de
toestand van het zichzelf volgen een geheel leven lang (of vanaf een bepaald ogenblik daaruit)
constant aan te houden. Zo komt het dus dat uiteindelijk wellicht niemand vrij zal blijken in
de absolute zin van het woord, wat echter niet hoeft te betekenen dat het dus onmogelijk is om
gradueel de vrijheid van de mens te vergroten en misschien zelfs tot een soort van (stabiel)
maximum te brengen.
Weil er [het monisme – Steiners positie, MF] den Menschen nicht als abgeschlossenes
Produkt, das in jedem Augenblicke seines Lebens sein volles Wesen entfaltet, betrachtet,
so scheint ihm der Streit, ob der Mensch als solcher frei ist oder nicht, nichtig. Er sieht in
dem Menschen ein sich entwickelndes Wesen und fragt, ob auf dieser Entwicklungsbahn
auch die Stufe des freien Geistes erreicht werden kann. 29
Er is Steiner niets aan gelegen, aan te tonen dat de mens vrij of niet vrij is zonder meer. Als
hij al wil aantonen dat de mens een vrij wezen is, dan is dat omdat hij meent dat de mens in
staat is om op termijn, in zijn ontwikkeling, het ogenblik te bereiken waarop hij zijn vrijheid
volkomen zal realiseren.
Deze karakteristiek van Steiners vrijheidsbegrip is volledig toe te schrijven aan zijn
enthousiasme voor de darwinistisch-haeckeliaanse evolutieleer. Steiner filosofeert niet alleen
over fenomenen die behoren tot het gebied van de antropologie, hij voelt zich ook ten zeerste
verplicht ten opzichte van de moderne (natuurwetenschappelijke) inzichten binnen het bereik
van deze wetenschap. Hij is het absoluut met Haeckel eens, wanneer deze te kennen geeft dat
naast de biologische organismen ook het menselijke willen, opgevat als een uiting van het
menselijke organisme, onderhevig is aan dezelfde vaste wetten van de natuur; dat als er al van
29 DPdF, p. 134.
23