FAK-Manifes vir Demokratiese Afrikaners - Welkom by die FAK

• Reeks: Die Afrikaanse universiteit van die toekoms
Vermy die ideologie van
performatiwiteit!
GEENEEN SAL IN ’N DEMOKRATIESE KONTEKS
TWYFEL OOR DIE SPANNING WAT DAAR
BESTAAN TUSSEN VRYHEID EN VERANTWOOR-
DELIKHEID NIE. IN ’N OMGEWING VAN ’N NUUT
VESTIGENDE EN DEELNEMENDE DEMOKRASIE
SOOS SUID-AFRIKA, WAAR EEN VAN DIE
VERNAAMSTE UITDAGINGS DIE LEWERING VAN
BELEIDSBELOFTES IS, IS DAAR ’N TOENEMENDE
BEKLEMTONING VAN VERANTWOORDELIKHEID
EN TOEREKENBAARHEID.
Deur Sarie Berkhout *
D
it is uiteraard besonder belangrik dat burgers, en
veral dié in diens van ander burgers, toerekenbaar
gehou word vir die wyse
waarop hulle hul taak uitvoer
en die belastingbetalers se
geld bestee. Dit is dan ook
die agtergrond waarteen
prestasiebestuur oorgeneem
word vanuit die bedryfskonteks
en deel word van die
wyse waarop die openbare
domein bestuur word. Meer
mededingende prestasiebewuste
individue, so lui die
argument, sou dan soos in ’n
sakekonteks die antwoord wees vir die vestiging van
toerekenbaarheid en groter doeltreffendheid. Dit is die
onderliggende agtergrond waarbinne universiteite,
deesdae gereduseer tot hoër onderwysinstellings,
onderwerp word aan die regime van prestasiebestuur.
In ’n globale konteks waar ekonomiese kompeteerbaarheid
in die magtige kennisekonomie die oorheersende
meesleurende diskoers vorm, is die implementering
van prestasiebestuur verleidelik oortuigend.
Prestasiebestuur as meganisme in die
staatsbeheer van universiteite, wil ek redeneer, word
egter onder invloed van die ingenieurs van vooruitgang
en die dominante neoliberale diskoers gereduseer tot ’n
skadelike vorm van bewaking of dophouding
(surveillance) wat bekend staan as performatiwiteit. In
teenstelling tot diskursiewe demokratiese vorme van
verantwoordelikheid gebaseer op vertroue, word ’n
kultuur van performatiwiteit gevestig deur middel van
devolusie, mikpunte en insentiewe om institusionele
verandering te bewerkstellig. Performatiwiteit rus
* Professor in opvoedkunde, Universiteit Stellenbosch
verder op ’n vorm van remoralisering waardeur
individue verantwoordelikheid aanvaar en dit op sigself
van toepassing maak sonder inagneming van die
strukturele verweefdheid van hierdie sogenaamde
keuse om by te dra tot ‘transformasie’ en terselfdertyd
te presteer of nie.
Performatiwiteit is ’n tegnologie of kultuur
van regulering wat gebou word op beoordeling,
openbare vergelykings en in die openbaar opgehemelde
rangordelyste. Dink maar aan die sogenaamde “Ivyleague”-universiteite
van die VSA of die lyste waarin
die top-universiteite of soms programme wat by
besondere universiteite aangebied word, gelys word
van die ‘beste’ tot die ‘swakste’ ooreenkomstig ’n
aantal statistiese indikatore. In Suid-Afrika word
natuurwetenskaplike navorsers al etlike jare gegradeer
aan die hand van die NNS (Nasionale
Navorsingstigting of NRF) en
as A, B of C geklassifiseer.
Sedert 2002 word ook mense
in die sosiale wetenskappe
(geesteswetenskappe of ‘humanities’)
onderwerp aan
hierdie stelsel van portuurgroepevaluering
en -gradering
ten einde te bepaal wie in
aanmerking kan kom vir
navorsingsbefondsing deur die
NNS. Die legitimiteit van die
NNS-graderingsproses is ingebed
in ’n stelsel van portuurgroepevaluerings op
grond van persoonlike narratiewe en bewyse. Hierdie
rangorde van akademici en navorsers kan dan weer
gebruik word deur individue om te beding vir beter
poste en veral betaling, en word deur die universiteit
gebruik as bemarkingsaanduider van hulle ‘kwaliliteit’.
Universiteite wat histories staatgemaak het op
die aktiewe en kollegiale deelname van akademici
word deesdae, nieteenstaande gereelde debatte en
besware van krities bewuste akademici oor die
uitwerking en konsekwensies van sodanige stelsels,
onderwerp aan een of ander vorm van prestasiebestuur
ten einde hul posisie in hierdie ranglys-spel te verhoog.
Kritiek op performatiwiteit as prestasiebestuurstelsel
word ondermyn. Nie alleen omdat die belofte van ’n
groter beloning vir uitnemende prestasie verleidelik en
regverdig is nie, maar ook omdat diegene wat kritiseer
by implikasie gewoon ‘tog ’n bietjie lui sou wees’.
Uitgebreide en komplekse prosedures ingebed in duur
gepatenteerde stelsels vir die bestuur van menslike
hulpbronne, soos byvoorbeeld Oracle, kan gelukkig
gebruik word om die prestasie te evalueer en beloon.
www.vryeafrikaan.co.za DIE VRYE AFRIKAAN | 15 September 2006 | BLADSY 33