FAK-Manifes vir Demokratiese Afrikaners - Welkom by die FAK

ek slaat hom met my beiteltjie
en dié was sterk genoeg:
daar spring die klippie stukkend
so skoon soos langs ’n voeg:
toe, onder my tien vingers bars
die grys rots middeldeur
en langs my voete voel ek
die sagte aarde skeur,
die donker naat loop deur my land
en kloof hom wortel toe –
só moet ’n beitel slaan
wat beitel is, of hoé?
Dan, met twee goue afgronde
val die planeet aan twee
en oor die kranse, kokend,
verdwyn die vlak groen see
en op die dag sien ek die nag
daar anderkant gaan oop
met ’n bars wat van my beitel af
dwarsdeur die sterre loop.
’n Literêre snuffelaar sal nóg ’n literêre bron agter “Die
Plukker” sien oprys, soos die plukker al hoër met sy
trapleer na die uiteindelike perske klim, naamlik ’n
onsterflike fragment van Sapfo, wat só klink in die
Afrikaanse vertaling van prof. P.J. Conradie:
Soos ’n soet appel rooi word op die punt van ’n tak
Hoog in die top van die boom; die appelplukkers het
dit vergeet –
Nee, hulle het dit nie heeltemal vergeet nie, maar hulle
kon nie daarby
kom nie.
Terug na “Die beiteltjie”:
Dit het in Oktober 1949 onder die titel “Vir
die speletjie” in Standpunte verskyn. Van Wyk Louw
se voorlopige titel is van belang in soverre dit die spel
beklemtoon; die ernstige spel. In een van sy essays loof
Van Wyk Louw dan ook “die ligte, ligtende erns”. Is
dit toevallig dat Louw dié gedig in die veertigerjare
geskryf het toe Johan Huizinga se Homo ludens opgang
gemaak het in literêre kringe? Huizinga se
uitgangspunt, bondig saamgevat, kom hierop neer: As
’n kultuur homself te ernstig bejeën, en die perk van
die spel verlaat, versaak dit sy eie heil.
Dit strek Deon Opperman tot eer dat hy Van
Wyk Louw se spel met gedagtes en woorde tot in die
fynste geledinge van sy vers gevolg het.
Maar Opperman slaan teen die einde ’n eie
koers in in “Die Plukker”. Anders as Sapfo en Van
Wyk Louw, vertoef hy nie in die esoteriese sfeer van
hoër lugte nie; hy kom terug met sy vrug van groot
waarde wat hy, Nagmaalsgewyse, met aardlinge wil
deel. In dié sin is Opperman ook ’n erfgenaam van
Albert Schweitzer, wat geglo het dat dié wat baie aan
talent en genade ontvang het, dit met die medemens
moet deel.
Daar word soms gesê dat “Die beiteltjie” van
Van Wyk Louw op Afrikaans slaan. Só ’n vertolking
vereng die betekenis van Van Wyk Louw se credo,
want credo is “Die beiteltjie” beslis. Dit stel die geloof
in die mag van ’n kunsmedium wat, as dit met respek
gebruik en onderhou word, uiteindelik ontsaglike
wêrelde van die gees kan verower. “Die beiteltjie” is ’n
credo vir alle kunste en alle kunstenaars; en dieselfde
kan van “Die Plukker” gesê word, met dié pluspunt, dat
Opperman in die sleutel van die humanisme dink.
Toe ek “Die Plukker” in 1995 gelees het, wou
ek my geesdrif daaroor onmiddellik met ’n
gelykgestemde gees deel. Ek het Deon Opperman se
teks “Die Plukker” aan Amanda Strydom gestuur, met
dié opdrag: Maak ’n lied daarvan, en neem dit op in jou
repertorium.
En Amanda hét. Saam met Lize Beekman het
sy musiek geskryf vir “Die Plukker”, en dit spoedig op
laserskyf opgeneem – Amanda Strydom: Vrou by die
spieël (JNSD 43).
En nou moet die bloemlesers van Groot
Verseboek en Poskaarte hulle kant bring, en “Die
Plukker” van Deon Opperman ook vir ’n niekabaretgehoor
bestendig. Dis ’n stralende vers – “’n
goue glans tussen groen” (1) - wat ’n wins vir enige
bloemlesing sal wees.
(1) Uys Krige, “Die Lied van die Lemoen”, Die goue kring.
Kaapstad: Human & Rousseau, 1976 Dis opvallend dat Deon
Opperman nie ’n appel of ’n lemoen as hemelvrug kies nie,
maar ’n perske.
www.vryeafrikaan.co.za DIE VRYE AFRIKAAN | 15 September 2006 | BLADSY 76