FAK-Manifes vir Demokratiese Afrikaners - Welkom by die FAK

as vyandig ervaar. Hierdie ambisie voed ’n haat jeens
die Sjiïete wat al hoe meer algemeen in Soennitiese
omgewings voorkom, konserwatief en andersins. In
Irak is daar nou selde ’n Soennitiese prediker wat nie
na Sjiïete as rawafidh (apostate) verwys nie – ’n
neerhalende term wat lankal gebruiklik geword het in
die woordeskat van djihadi’s soos Aboe Moessab al-
Zarkawi (vorige leier van Al-Kaida in Irak).
Die verwysing na “nasionalisme” is eintlik nie
voldoende om die gedrag van die Irakkese Sjiïete
tydens die konflik met Iran te verklaar nie, hoewel dit
in ag geneem moet word. Die proses van nasionale
opbou, wat in die eerste helfte van die twintigste eeu
begin is, het toe nog nie heeltemal misluk nie. In die
1970’s het die regime nog aktief hulpbronne na die
Suide versprei – dis waarom daar in dorpe soos
Diwaniya en Nassiriya groot kontingente vir die polisie
en die weermag gewerf is. Die plattelanders het nie die
kragtige landbouhervorming wat met die staatsgreep
van die Baath-party ingestel is, vergeet nie.
“Progressiewe” politiek het aan die regime die
ondersteuning van baie arm Sjiïete verseker.
Terselfdertyd het die totalitêre karakter van die regime
gelei tot uitwissing van die geloofsirkels van Najaf en
die uitroeiing van politieke projekte wat met die Baathparty
meeding – naamlik kommunisme en Islamisme.
Uiteindelik het die populêre weermag van meer as 500
000 man ook ’n sleutelrol gespeel deur die Sjiïete
onder dwang teen Iran te mobiliseer.
’n Keerpunt is bereik met die oorlog in 1991
en die opstande daarna, wat ’n fase ingelei het van
groeiende differensiasie tussen die kollektiewe
identiteite: toestemming tot outonomie, burgeroorlog
en toe die (ekonomiese) ontwikkeling van Kurdistan;
elders, die verwerping van die Staat se kliëntgerigte
verskaffingsmodel, wat vervang is deur ’n ekonomie
van roofsug en bevoordeling – ’n ekonomie gebaseer
op familiebande en ’n blinde vertroue in die Staat.
Hierdie verskuiwing is veral pynlik ervaar deur die
Sjiïtiese gemeenskappe wat voorheen die grootste
voordeel getrek het uit die moontlikhede van
maatskaplike vooruitgang wat deur die regime gebied
is – staatsamptenare, soldate en kleinhandelaars. Maar
dit het nie die Soennitiese Arabiere of die Christene
gespaar nie, selfs al het hulle oor die algemeen relatief
beter toegang tot hulpbronne gehad via hul
familiebande in Irak of in die buiteland. In die Suide is
daar by die verarming ’n politiek van ekonomiese
weerwraak gevoeg wat bedryf is teen die Sjiïtiese
buurte wat in 1991 by opstande betrokke was: ’n dorp
soos Hilla het tot 2003 slegs een of twee uur
elektrisiteit per dag ontvang. Dit het veroorsaak dat
werkswinkels en fabrieke verskuif is en het ’n uittog
van die arbeidsmag teweeggebring.
Nogtans het die begrip van die “Sjiïtiese
gemeenskap” as martelaar nie werklik posgevat voor
die val van die regime in 2003 nie – gesien as die
ondergang van die Soennitiese orde. Die sektariese
karakter van die toekenning van poste in die politieke
sisteem, soos bedink deur die Amerikaanse
administrasie, het oorgegaan in ’n vorm van
“wedywering tussen slagoffers”: elke akteur grond sy
mededinging om ’n magsposisie op die gewig van die
onreg wat hy verduur het. Die kampvegters van die
Opperste Vergadering vir die Islamitiese Revolusie in
Irak (OVIRI), gelei deur Abdoel Aziz Al-Hakim,
beklemtoon sodoende die talle martelaars in die familie
van hul leier, asook sy sleutelrol in die opstande van
1991. Die getroue militante van Moqtada al-Sadr,
daarenteen, verwyt hulle daarvoor dat hulle ballingskap
gekies het, dat hulle Irakkese oorlogsgevangenes
gemartel het ten bate van die Iraniërs en dat hulle die
rebelle in 1991 deur ’n voortydige onttrekking in Iran
in die steek gelaat het. Op hulle beurt word hulle
daarvan aangekla dat hulle die belange van die regime
dien en ’n hele aantal agente vanuit hul geledere
gewerf het.
Die herinterpretasie van die Irakkese
geskiedenis ingevolge ’n Soenniet-Sjiïet-tweedeling
gee die doodsteek aan “Irakkese nasionalisme”.
Irakiërs van verskillende agtergronde het nie meer
enige gemene verwysings nie: die merkers van hul
gemeenskaplike geskiedenis – soos die einde van die
monargie (1958), die staatsgreep deur die Baath-party
(1968), die Golf-oorlog (1991) en die Anglo-
Amerikaanse inmenging – is bitter twispunte wat die
sektariese skeiding weerspieël; nasionale hulpbronne
word nie meer herverdeel nie, maar opgeraap en
skaamteloos geprivatiseer; instellings word verskeur en
in eensydige vestings omskep. In die retoriek oorleef
daar wel vae verwysings na ’n Irak wat die skeidings te
bowe kan kom, maar die definisie hiervoor ontbreek
helaas. In die praktyk lê die reaksie op die verkiesing,
die arbitrêre geweld, die nepotisme en weergalose vlak
van korrupsie die belangrikheid van vertroue op iets
anders as ’n nasionale vlak bloot.
Hierdie situasie omskep Iran derhalwe nie in
’n nasie wat – noodwendig of “deur aanneming” – vir
die Irakkese Sjiïete is nie. In die suide van die land is
daar gemengde gevoelens jeens die Persiese bure.
Moqtada al-Sadr gebruik byvoorbeeld ajatolla Ali Al-
Sistani se Irannese herkoms om hom te bespot. Die
inwoners van die dorp al-Amara geniet dit om na dié
van Kout as “Perse” te verwys – in hulle oë ’n erg
minagtende term. Terwyl die portrette van ajatolla
Ruhollah Khomeini en sy opvolger Ali Khamenei oral
te siene is, erken slegs enkele figure op die politieke
verhoog die Irannese begrip van velayat-e faqih
(dogmatiese regering), pilaar van die Islamitiese
republiek van Iran. Die houding van ajatolla Sistani
teenoor sy Irannese eweknieë was nog altyd
diplomaties – hy vermy dit om sekere rooi lyne oor te
steek – en volkome onafhanklik. Dit sou verder
voorkom asof hy in Iran, in sy hoedanigheid as
vertolker van die geskrewe tekste, ’n belangriker rol as
die “gids” (ajatolla Khamenei) speel.
Iran plaas sy kaarte in Irak met groot
omsigtigheid op die tafel en oefen sy invloed deur talle
kanale uit. Teheran verkies die deelname van sy
bondgenote aan die politieke proses, om dit sodoende
beter te oriënteer, terwyl hy alles doen om bande met al
die politieke akteurs te smee, insluitende Moqtada al-
Sadr, geswore vyand van die OVIRI. Op ’n meer
plaaslike vlak borg Iran klein groepe, soos Tha’r Allah
in Bassora, sonder om sy rol daarin noodwendig uit te
basuin: aanvalle teen die koalisie word nie links en regs
www.vryeafrikaan.co.za DIE VRYE AFRIKAAN | 15 September 2006 | BLADSY 49