FAK-Manifes vir Demokratiese Afrikaners - Welkom by die FAK

omgewingshulpbronne. Dit is duidelik dat ekonomiese
groei op sigself nie volhoubaar is nie. Die
verantwoordelike langtermyndoelwit behoort ekonomiese
hervorming te wees om ’n groter aantal mense
van lewensmiddele te voorsien met die bestaande (of
selfs ’n verlaagde) ekonomiese omset. Hierdie
perspektief is nie gewild onder ekonome nie, maar dit
het die afgelope dekade aanleiding gegee tot die
vakgebied van ekologiese ekonomie (ecological
economics). ’n Onlangse boek deur twee Suid-
Afrikaanse ekonome, James Blignaut en Martin de
Witt, (Sustainable Options, Juta 2004) beklemtoon die
swakhede in die paradigma van aanhoudende
ekonomiese groei: “a world posessed by the ideology
of growth”. Dis boeiende leesstof.
Hoe kan volhoubaarheid
bereik word?
Daar word natuurlik al lank gepraat oor die
ekonomiese prosesse waardeur volhoubaarheid behaal
kan word. Dit word algemeen aanvaar dat die impak
van die ekonomiese proses op die omgewing nie
ingesluit word by die pryse van produkte nie, wat ’n
faling van die ekonomiese proses (market failure) tot
gevolg het. Die koste van hierdie omgewingsimpak is
’n eksternaliteit, met ander woorde, dit word nie
gemeet as deel van die konvensionele ekonomiese
proses nie. Voorsiening rakende lugbesoedeling word
nie ingereken by die vervaardigingsproses nie,
waarskynlik omdat dit moeilik is om geldwaarde te heg
aan skoon lug. Daar is twee basiese benaderings om
markfaling te bekamp. Die konvensionele benadering
is dié van omgewingsekonomie (enviromental
economics) wat van die standpunt uitgaan dat
volhoubaarheid behaal word deur die internalisering
van die eksternaliteite, dit wil sê, deur prosesse soos
besoedeling deel te maak van die kosteberaming van ’n
vervaardigingsproses. Op hierdie manier betaal klante
vir die omgewingseffek van produkte en kan die
opruiming van die omgewing ekonomies bekostig
word. Die populêre benadering van “morsjorskostes”
(polluter-pays principle) volg regstreeks uit
omgewingsekonomie en was die direkte dryfveer agter
inisiatiewe soos die onlangse regulasies oor plastieksakke
en is ook in die nasionale omgewingswetgewing
ingebou. Omgewingsekonomie vertrek vanuit die
aanname van ’n bestaande ekonomiese proses en hoe
dit aangepas kan word om omgewingsimpak in
berekening te bring. In teenstelling hiermee is die
benadering van ekologiese ekonomie, wat uitgaan van
die standpunt van omgewingsdienste (environmental
services) wat bepaal of ’n ekonomiese proses
hoegenaamd wenslik is. Omgewingsdienste sluit
prosesse in soos die verskaffing van skoon water,
bewaring van water (byvoorbeeld vleilande), skoon
lug, vrugbare grond en biodiversiteit. Byvoorbeeld:
volgens ekologies-ekonomiese beginsels word die
wenslikheid van die aanbring van ’n plantasie op die
Drakensbergse platorand bepaal deur die uitwerking
wat dit gaan hê op die hoeveelheid en gehalte van
water in die betrokke opvanggebied en die effek wat dit
het op grondkwaliteit en biodiversiteit. Indien die
omgewingskostes groter is as die voordele wat die
plantasie as houthulpbron inhou, is dit nie wenslik om
die plantasie te vestig nie. Die bekende versigtigheidsbeginsel
(cautionary principle) waarvolgens
ekonomiese prosesse nie aangepak word indien hulle
nadelige omgewingseffekte nie gekwantifiseer word
nie of groter is as hulle voordele) is nou verwant aan
ekologies-ekonomiese beginsels. Die gemeenskaplike
probleem vir sowel omgewings- as ekologiese
ekonomie is ’n objektiewe ekonomiese waardebepaling
van omgewingsdienste of die beskadiging daarvan, tans
’n aktiewe navorsingsveld.
Is internalisering prakties
bereikbaar?
Die verskaffing van kernkrag as bron van energie kan
as voorbeeld dien van die problematiek rondom die
internalisering van omgewingskade. In hierdie geval is
die koste van internalisering maklik berekenbaar: die
koste van die veilige berging van kernafval. Die afval
van kernkragsentrales word geklassifiseer in verskeie
grade van skadelikheid. Die gevaarlikste afval is
waarskynlik die plutonium-uitskot wat ’n halfleeftyd
van etlike tienduisende jare het. Die radioaktiwiteit van
hierdie afval is ’n gesondheidsrisiko vir mense en
daarom word dit op “veilige” plekke geberg. Baie keer
word dit geberg in “geologiese bergruimtes”, dit wil sê,
ondergrondse bergplekke wat dieper lê as die gewone
watertafelvlakke. Die sogenaamde korrelbed- modulêre
reaktors (KBMR/PBMR) wat vir Suid-Afrika beplan
word, het meer afval per kWh elektrisiteit as
konvensionele kernreaktors, alhoewel dit ’n laer graad
van radioaktiwiteit sal hê. Die internalisering van die
hoë koste om die afval te berg, word op allerlei
maniere bewerkstellig. Gewoonlik word die afval
geberg deur staatsinstansies wat die waarborg lewer dat
die afval op verantwoordelike wyse gehanteer word. In
sulke gevalle word die kostes gewoonlik as deel van
die belastingheffing ingewin. In sowel die VSA as
Frankryk word ’n heffing van sowat 0.1 sent/kWh
gehef (sowat 2% van die totale energiekoste aan die
publiek). Die probleem is dat die enigste direkte
kostedekking vir berging dié is wat tydens die
opwekking van die elektriese krag geskied, terwyl daar
elke jaar betaal moet word vir die berging van
kernafval wat gebruik is om in die verlede krag op te
wek. Indien die volle koste gehef sou word vir die
berging van kernafval oor ’n tydperk van 40 000 jaar
sal die koste per kWh geweldig hoër wees as wat tans
betaal word. Ek het nog geen volledig uitgewerkte
kosteskatting vir die ultra-langtermynberging van
kernafval gesien nie, en die saak is tans baie
kontensieus in die VSA en in Brittanje. Die
gevolgtrekking is dat, waar ’n groot deel van die
omgewings-eksternaliteite in die geval van kernafval
relatief maklik berekenbaar is (oneindig makliker as
die vrystelling van kweekhuisgasse), is daar nog nie die
politieke wil om ’n algemeen aanvaarde en sistematiese
metode te vind om internalisering van sulke kostes te
www.vryeafrikaan.co.za DIE VRYE AFRIKAAN | 15 September 2006 | BLADSY 68