PUBLICATIES VAN DE EERSTE 10 JAAR VAN DE REFORMATOR

2. VAN WERELDLIJKE OVERHEID, IN HOEVERRE MEN
HAAR GEHOORZAAMHEID VERSCHULDIGD IS. 1523.
De doorluchtige, hooggeboren Vorst en Heer, de Heer Johannes, Hertog van Saksen,
landgraaf in Thüringen en markgraaf te Meiszen, mijn genadige Heer, genade en
vrede in Christus.
Wederom 22 dwingen mij, doorluchtige, hooggeboren Vorst, genadige Heer, de nood
en het verzoek van vele lieden, bovenal de begeerte van uw vorstelijke Genade, te
schrijven over de wereldlijke overheid en haar zwaard, hoe men dit als Christen
gebruiken moet en in hoeverre men daaraan gehoorzaamheid verschuldigd is. Want zij
zijn getroffen door het woord van Christus, Mattheüs 5: 39: "Gij zult de boze (mens)
niet weerstaan, maar wees toegevend jegens uw tegenstander, en wie u de rok
ontneemt, laat die ook de mantel." En Rom. 12: 19: "Mij is de wraak, spreekt de
Heere, Ik zal vergelden." Welke spreuken ook de vorst Volusianus lang geleden aan S.
Augustinus voorhield, toen hij bestreed, dat de christelijke leer de bozen verlof zou
geven kwaad te doen en (leerde), dat zij in 't geheel niet kon worden verenigd met het
wereldlijke zwaard.
Evenzo hebben ook de sofisten in de hogescholen zich eraan gestoten, daar zij die
beide niet met elkander konden rijmen. Opdat zij namelijk de vorsten niet tot heidenen
zouden maken, hebben zij geleerd, dat Christus dat niet heeft geboden maar 't slechts
heeft aangeraden aan de volkomenen. Zodoende moest Christus een leugenaar worden
en ongelijk hebben, opdat de vorsten er met eer zouden afkomen. Want zij konden de
vorsten niet verheffen, of ze moesten Christus omlaag stoten, die blinde, ellendige
sofisten. En zo diep is hun venijnige dwaling alom ingeworteld, dat iedereen die leer
van Christus voor "raadgevingen" aan de volkomenen en niet voor dwingende
"geboden", bedoeld voor alle Christenen, houdt; zó ver zijn ze gegaan, dat ze ook de
volkomen stand van de bisschoppen, ja zelfs de meest volkomen stand van de paus,
niet alleen de onvolkomen stand van de wereldlijke overheid, veroorloofd hebben, het
zwaard te voeren, ja, dit aan niemand op aarde zozeer toegekend hebben als juist aan
genen. Zo geheel en al zijn de sofisten en hogescholen van de duivel bezeten, dat ze
zelfs niet zien, wat en hoe ze spreken en leren.
Ik hoop echter, dat ik de vorsten en de wereldlijke overheid zodanig moge
onderrichten, dat zij Christenen blijven en Christus de Heere, en nochtans de
"geboden" van Christus niet terwille van zichzelf tot "raadgevingen" behoeven te
maken. Dat wil ik uw vorstelijke Genade tot een onderdanige dienst, en ieder, die het
nodig heeft, tot nut, en Christus, onze Heere, tot lof en prijs doen. Hiermede beveel ik
uw vorstelijke Genade met al uw verwanten aan in Gods genade, aan welke u zich
liefderijk moogt bevelen. Amen.
Te Wittenberg, op Nieuwjaarsdag 1523.
Uwer vorstelijke Genade onderdanige
Martinus Luther
Tevoren heb ik een boekje aan de Duitse adel geschreven en aangetoond, waarin zijn
christelijk ambt en werk bestaat; maar hoe zij ernaar gehandeld hebben, staat duidelijk
genoeg voor ogen 23 . Daarom moet ik mij op andere wijze beijveren en nu schrijven,
22 Luther behandelde dit onderwerp in 1520 (Aan de christelijke adel van de Duitse natie, over de
verbetering van de christelijke stand) en in 1522 (Een trouwe vermaning aan alle Christenen om zich te
wachten voor oproer en muiterij) en in twee leerreden van het jaar 1522.
23 Zij hebben er n.l. in het geheel niet naar gehandeld.
20