PUBLICATIES VAN DE EERSTE 10 JAAR VAN DE REFORMATOR

10 Juli 1520 schrijft Luther al aan Spalatinus (geheimschrijver van de Saksische
keurvorst): "Ik veracht Rome's woede evenals Rome's gunst, ik wil mij niet met hen
verzoenen noch gemeenschap met hen hebben in van de eeuwigheid; verdoemen en
verbranden zij het mijne, ik op mijn beurt zal, als het mij niet aan vuur ontbreekt,
verdoemen en openlijk verbranden het gehele pauselijk Recht, die slangenpoel van
ketterij" - het Corpus juris canonici, het kanoniek of geestelijk rechtsboek, dat toen de
rechtsorde bepaalde in heel de Westersche Christenheid.
Begin oktober krijgt Luther pas de pauselijke banbul onder de ogen, en hoort eind
november, dat reeds boeken van hem zijn verbrand, op aanstoken van de pauselijke
gezant Aleander, in de Vlaamse erflanden van Karel V, maar ook al in de Duitse
steden Keulen en Mainz, in aanwezigheid van de Keizer.
De 3de december weet Spalatinus de Keurvorst te melden, dat Luther voornemens is
de pauselijke Decretalen (andere naam voor het pauselijk rechtsboek) te verbranden;
ook, indien zijn vijanden zich niet matigen, de bul openlijk op de kansel ten vure te
doemen.
Het was dus geen daad van romantieke heldhaftigheid, maar een weloverwogen en
straf beheerste handeling, als "op de maandag na St. Nikolaas (6 december) van het
jaar 1520", dus 10 december - nadat in de vroege morgen op het aanplakbord van de
hogeschool had gestaan: "Ieder die de studie van de evangelische waarheid liefheeft,
verschijne om 9 uur buiten de stadsmuur bij de kerk van het Heilig Kruis, waar, naar
oud, apostolisch gebruik, de goddeloze boeken van de pauselijke inzettingen en van de
scholastieke Theologie verbrand zullen worden; want de vermetelheid van de vijanden
van het evangelie is zo ver gegaan, dat zij de vrome en evangelische boeken van
Luther verbrand heeft. Welaan dan, gelovige studerende jeugd, woon dit vrome en
godsdienstige schouwspel bij; wellicht is het de tijd, waarin de antichrist openbaar
wordt" - ter gezette tijd en plaatse Luther verscheen, omringd door de gehele
Universiteit, en eigenhandig de pauselijke rechtsboeken op de brandstapel legde, die
een Magister aanstak; daarna ook de bul in de laaiende vlammen wierp met de
woorden: "Omdat u de Heilige Gods (Christus) bedroefd hebt, vertere u het eeuwige
vuur:" Toen ging Luther naar huis en zette zich aan het schrijven van zijn
verdedigingsschrift (tevens verweer tegen de bul): Waar om de boeken van de paus en
zijn jongeren door Doctor Martin Luther verbrand zijn 1520, een geschrift even klaar
doordacht en streng zakelijk, al gloeit er ook een hartstocht in en is het gespannen van
toorn, die "doet muren breken tot puin in 't end", als hij tot uitbarsting komt.
Luther plaatst tegenover de 41 artikelen, die door de bul in zijn geschriften als ketters
zijn gebrandmerkt, 30 (maar zo men wil, meer) woordelijke aanhalingen uit de
pauselijke decreten, die niet slechts als ketters doch als onchristelijk, antichristelijk,
goddeloos zijn te verdoemen en te verbranden. En het verdient aandacht met wat
trefzekere hand hij uit dat "arsenaal des duivels" de hoofdzaken naar voren haalt, om
welke het in zijn reformatorische strijd zal gaan: het privilegie van de paus de Schrift
uit te leggen - de pauselijke macht boven de wereldlijke macht - de paus zelf een
aardse macht - de paus vergadert schatten op aarde en gebruikt aards geweld - de paus
boven de concilies - grotere volkomenheid door de raadgevingen dan door de geboden
- het verplichte celibaat van de priesters. En heerlijk stromen, bij de scherpe aanvallen
daarop, al de milde evangelische gezindheden uit Luther's hart van het dienen in plaats
van heersen, van lijdensbereidheid inplaats van geweldplegen, "beter God te dienen
dan het goed", en het huwelijk een goddelijke instelling waarboven geen
"volkomenheid" gaat.
Maar daaronder spant het van toorn, van heilige verontwaardiging, van geestelijke
ontzetting en ontzettend wraken van twee dingen:
85