Heren van de Raad - Bossche Encyclopedie

Heren van de raad
De aantallen gekochte poorters in 's-Hertogenbosch in de loop van de ruim twee eeu-
wen tussen 1431 en 1650 duiden op een grote aantrekkingskracht van de stad op potenti-
ële immigranten in de vijftiende eeuw. Na het eerste decennium van de zestiende eeuw
stabiliseert het aantal nieuwe poorters om na 1580 sterk terug te vallen. In het begin van
de zeventiende eeuw stabiliseert het aantal nieuwe poorters zich op een veel lager niveau,
met als enige uitschieter de grote toestroom van nieuwe poorters na de verovering van de
stad in 1629.
3.8. ACCIJNZEN
De belangrijkste bron van inkomsten voor de stad was de opbrengst uit accijnzen, stede-
lijke belastingen op verbruik, productie en vervoer van goederenR" In 's-Hertogenbosch
werd een groot aantal accijnzen geheven, die in opbrengst sterk varieerden. Fluctuaties in
de opbrengsten van accijnzen op graan, bier en in mindere mate wijn, kunnen aanwij-
zingen bieden voor het verloop van de bevolkingson~vang van een stad. Graan en bier
behoorden immers in de zestiende eeuw tot de eerste levensbehoeften van de bevolking.
Dat houdt in dat prijsschommelingen weinig invloed hadden op de vraag naar deze pro-
dukten. Sterke fluctuaties in het verbruik van graan en bier duiden daarom vooral op
schommelingen in de bevolkingsomvang. Wijn was veel meer een luxeproduct en werd
met name door de bovenlaag geconsumeerd. Fluctuaties in het verbruik van wijn moeten
daarom in eerste instantie worden geïnterpreteerd als het gevolg van schommelingen in
welvaartspeil.
De verbruikte hoeveelheden graan, bier en wijn, waarover accijns werd geheven, zijn
voor het grootste deel van de zestiende eeuw niet te achterhalen. De totale opbrengst van
de accijnzen in geld uitgedrukt, is op zich eveneens een duidelijke indicator van het
verbruik van graan, bier en wijn, op voorwaarde dat de belastingvoet, het bedrag dat per
eenheid graan of bier aan de stad moest worden betaald, voor de gehele periode gelijk is
gebleven. Als die belastingvoet zou veranderen, is de relatie tussen de opbrengst in geld
van de accijns en de totale consumptie immers niet meer te achterhalen, tenzij precies is
vast te stellen wanneer en in welke mate de accijnstarieven werden gewijzigd.
3.8.1. BIERACCIJNS
De bruto-inkomsten uit de bieraccijns zijn voor vrijwel de gehele zecticnde eeuw te ach-
terhalen, maar het vaststellen van de belastingvoet levert grote problemen op. De inkom-
sten die onder de benaming bieraccijns in de stadsrekeningen zijn opgenomen, blijken bij
nadere beschouwing het resultaat van de cumulatie van een aantal verschillende belastin-
gen op bier. In 1501-1502 bedraagt de opbrengst van de bieraccijns 12.388 rijnsgulden.
Dit totaalbedrag omvatte deser stat byerassyrzsen te tuetene auden byerassyns, v"" pen-
ninck, halff plac, guillelmus tuyn ende den stuwer, alsoe woel van buyten als van bynnen-
byer, mitsgaders die assynsen vanden byer tot Vucht, Roesmalen ende erl li cum'^. Het
totaalbedrag uitsplitsen naar de verschillende accijnzen is bij gebrek aan nadere gegevens
JACOBS, Justitie en politie, 170-171. BOONE, 'Triomferend privé-inititatief', 113, stelt dat een
aandeel van 75 en 80% van de totale stedelijke inkomsten uit indirecte belastingen op handel
edof consumptie geen uitzondering was.
GAH OA B1 1, 1501-1502, vat7 ennige nssyrzsen deser stndt die 07iverpncht gebleven wnretz.