Heren van de Raad - Bossche Encyclopedie

Heren van de raad
erbij kan het al gauw 3.000 tot 5.000 personen hebben geteld" .
De omvang van de bevolking van 's-Hertogenbosch loopt vanaf eind jaren zeventig
van de zestiende eeuw met enkele duizenden terug, met een dieptepunt eind jaren tachtig,
waarna een voorzichtig herstel intreedt. De bevolkingsomvang van midden jaren zeventig
wordt dan echter niet meer bereikt. Daarna loopt het aantal dopen in de loop van de
zeventiende eeuw weer terug. Het talrijke garnizoen dat zich vanaf 1603 in de stad op-
hield, vergrootte de stadsbevolking met enige duizenden. Maar zelfs met de soldatenkin-
deren erbij geteld, blijft hhct cioopcijfhcr in de ze-ventiende eeuw veï onder dat van de jaren
zeventig van de zestiende eeuw. Deze negatieve ontwikkeling van de omvang van de Ros-
sche bevolking vanaf het einde van de zestiende eeuw staat in schril contrast met de spec-
taculaire groei in diezelfde periode van vooral veel Hollandse steden"'.
Voor de periode 1570-1580 beschikken we over registers van huwelijksinschrijvingen
voor de parochies van Sint-Pieter, Sint-Catharina en Sint-Jacob. Voor de parochie van
Sint-Jan, de grootste van de stad, ontbreken deze gegevens. Op basis van de gegevens uit
de gemene zerring van 1552", kan de getaisverho~iding tussen het aantal parochianen van
de vier parochies - verondersteld dat er in de tussenliggende twintig jaar geen grote veranderingen
in de verdeling van de bevolking over de stad hebben plaatsgevonden - gesteld
worden op: Sint-Jan 53%; Sint-Pieter 18%; Sint-Catharina 15% en Sint-Jacob 14%". In
grafiek 3.2. zijn, voor zover bekend, de gegevens per parochie weergegevenh'.
De gegevens die de parochiegeestelijlzen in hun registers noteerden, zijn zeer su~ninier:
de namen van bruid en bruidegom, de datum van het huwelijk en de namen van de getui-
GUDDE, Vier eeuwen geschiedetzis, 29, spreekt bij een bezetting van 3.000 man over een totaal
aantal personen van 5.519. Deze getallen kloppen echter niet geheel. GAH OA a328, 1603a: in
een brief aan de aartshertogen d.d. 1-11-1603, verzoekt de stadsregering om de omvang van het
garnizoen dat in 's-Hertogenbosch zou worden gelegerd te verlagen. In een bijlage wordt een
specificatie gegeven van de aantallen soldaten, vrouwen en kinderen per vendel van elk regiment
dat in de stad zou worden gelegerd. Het regiment van de baanderheer van Hachicourt telde in
veertien vendels 1.182 soldaten, 234 vrouwen en 142 kinderen; dat van graaf Van den Bergh in
drie vendels respectievelijk 453, 247 en 249; dat van de graaf van Berlaymont in vijf vendels
respectievelijk 1.044, 307 en 216; en dat van Witsleven in zeven vendels respectievelijk 1.145,
219 en 81. In totaal telde het voorziene garnizoen van 's-Hertogcnbosch 3.824 soldaten, 1.007
vrouwen en 688 kinderen, in totaal 5.519 personen. De soldaten maakten maar 69,3% van de
totale groep uit. Als we dit per regiment uitsplitsen, varieert het aandeel van de soldaten van
47,7% tot 79,2%.
Vergelijk de ontwikkeling van het aantal nieuwe poorters: grafiek 2.1, p.42.
GAH OA B59, 1552-1553, vander gemeytwe settulge. Op deze bron zal nader worden ingegaan
in hoofdstuk 8.
Vergelijking met een willekeurige gemene zetting uit het begin van de zestiende eeuw, die van
1503-1504 (GAH OA B13, 1503-1504, vnnder gemeytzre settitzge) levert de volgende
verhoudiilgen op: Sint-Jan 56,9%; Sint-Pieter 15,4%; Sint-Catharina 13,4%; Sint-Jacob 14,3%.
In de vorige paragraaf is reeds aangehaald dat gemiddeld 55% van alle dopen in de parochie
van Sint-Jan plaatsvonderi: dit komt redelijk overeen met de gegevens uit de gemene zetting van
1552.
GAH Retroacta Burgerlijke Stand, 29, 30, 31 (Sint-Pieter); 39, 40 (Sint-Catharina); 53 (Sint-
Jacob).