Heren van de Raad - Bossche Encyclopedie

6 8 Heren van de raad
inwoners, het geboortecijfer op 37 %O en het sterftecijfer op 125 %o, dan levert dit alles
voor 1558 een bevolkingscijfer op van 13.836. De veronderstelling dat de periode
1554-1558 uit één lange golf van opeenvolgende epidemieën bestond, is echter onjuist. De
aantallen overleden rentetrekkers uir de jaren 1555-1556, 1556-1557 en 1558-1559
liggen weliswaar beduidend hoger dan het gemiddelde over 1544-1545 - 1553-1554,
maar lang niet zo hoog als de grote uitschieter van 1557-1558. Zelfs als rekening wordt
gehouden met de ondervertegenwoordiging van de onderste bevolkingslagen binnen de
groep rentetrekkers, dan nog zal het verlies aan inwoners zeker niet tot 6.000 personen
zijn opgelopen. Een lagere schatting van toch nog steeds enkele duizenden doden is echter
wel verdedigbaar. De invloed van de opeenvolgende epidemieën op het bevolkingsgetal
van de stad 's-Hertogenbosch mag dan ook zeker niet worden onderschat.
Over de immigratie naar 's-Hertogenbosch in het betreffende tijdvak is weinig bekend. De
enige kwantitatieve indicator voor omvang van de immigratie naar de stad, is het aantal
personen dat het Bossche poorterschap kocht. Deze getallen betreffen slechts een deel van
de totale immigratie: veel andere immigranten zullen niet de noodzaak hebben gevoeld 01-11
poorter van de stad te worden. Hoe groot het aandeel van de nieuwe poorters in de totale
groep immigranten is, kan niet worden vastgesteldR0.
De aantallen gekochte poorters per dece~mium tussen 1431 en 1650, zoals weergegeven
in hoofdstuk 2 in grafiek 2.1, fluctueren aanzienlijk. De betekenis van de piek in de
periode 1431-1440 is moeilijk op waarde te schatten bij gebrek aan gegevens over de
voorgaande periode; de drie volgende decennia vertonen in ieder geval een dalcnd aantal
gekochte poorters. De jaren 1471-1480 vertonen een sterke stijging, gevolgd door een
daling in de volgende twee decennia. In het eerste decennium van de zestiende eeuw doet
zich opnieuw een piek voor in het aantal nieuw ingeschreven burgers, waarna de volgende
zeven decennia een redelijk stabiel beeld vertonen, met van 1511 tot 1540 een geleidelijke
daling, een opleving in de jaren 1541-1550, een kleine terugval in het volgende decennium
en een geleidelijke stijging tot 1580. Na l580 is een dramatische terugval van het
aantal nieuwe poorters zichtbaar, slechts onderbroken door een sterke piek in de jaren
1631-1640. Deze piek wordt grotendeels veroorzaakt door het exceptioneel grote aantal
inschrijvingen in 1632. Het betreft hier de eerste en grootste golf van nieuwe poorters, die
zich na de iimame van de stad door Frederik Hendrik in 1629 in 's-Hertogenbosch hebben
gevestigd en na cen verblijf van twee of drie jaar het poorterschap kochten. Gemiddeld
begroette de stad in de jaren 1631-1640 41,4 nieuwe poorters per jaar. De grote
hoeveelheid gekochte poorters van 1632 buiten beschouwing latend, komen we voor de
andere negen jaren van dit decennium tot een gemiddelde van 26,4 nieuwe poorters per
jaar. Ook met dit aantal is er nog sprake van een opleving, maar die zette zich niet voort
in het volgende decennium.
Grafiek 3.4. toont het verloop van de poorterinschrijvingen van een aantal andere
steden in de toenmalige Nederlanden: Amsterdam (1531-1630), Brugge (1431-1496;
80 PITZ, 'Entstehung und Utnfang', 55-56, stelt dat inen het aantal nieuw ingeschreven burgers in
de Hanzesteden met 2,s moet vermenigvuldigen om het minimun~aantal immigranten vast te
kunnen stellen.