Heren van de Raad - Bossche Encyclopedie

3 8 Heren van de raad
worden, nadat hij twee jaar onafgebroken in de stad had gewoond4'. De keur van dit
gilde bevat deze eis niet. Maar aangezien wel de eis gold dat een meester poorter moest
zijn4', lijkt het aannemelijk dat de genoemde twee jaren wachttijd betrekking hebben op
het verwerven van het poorterschap. Het stadsbestuur besloot Baltes voor die twee overbruggingsjaren
30 gulden te schenken om - gedeeltelijk - in zijn leve~~sonderhoud te voorzie~~~~.
Twee jaar later, op 25 maart 1562 werd Cornelis Balthasar Jansen, speelman in
deser stadt, afkomstig van Dordrecht, poorter van de stad 's-Hertogenbosch4'. Kort daarna
zal hij meester van het genoemde gilde zijn geworden, zodat hij zijn ambt hierna ongehinderd
heeft kunnen ~~itoefenen~~.
Het bezit van het Bossche poorterschap leverde vele voordelen op, maar hield ook een
aantal verplichtingen in. Elke poorter diende bij te dragen in de financiële verplichtingen
van zijn stad en aldus was hij mede verantwoordelijk voor de veiligheid en welvaart van
's-Hertogenbosch: hij moest zo nodig zijn woonplaats verdedigen tegen aanvallen van
buitenaf, het wettige gezag verdedigen tegen eventuele aanvallen van binnenuit en bijdragen
in de uitgaven van de stad door verschillende belastingen te betalen. Iedere poorter
was persoonlijk aansprakelijk voor de stadsschulden. Vooral Bossche koopiieden ondervonden
van deze laatste bepaling veel hinder, omdat elke schuldeiser van de stad 's-Hertogenbosch
beslag kon laten leggen op koopwaar van Bossche poorters of zelfs deze
poorters kon laten arresteren, totdat zij het verschuldigde bedrag namens hun vaderstad
hadden voldaan. Gezien de abominabele toestand van de stedelijke financiën kon geen
enkele Bossche poorter zich aan het einde van de vijftiende eeuw nog veilig buiten de
muren van de stad begeven. Een belangrijke impuls voor de sanering van de stadsfinanciën
was een brief van state ende atterminatie, die de hertog in 1499 aan de stad schonk
en die de persoonlijke aansprakelijkheid van elke poorter voor de stadsschulden tijdelijk
ophief en de stad acht jaar de tijd gaf om haar sch~ilden af te lossen. In de praktijk werd
deze brief gedurende de gehele zestiende eeuw bij het aflopen van de vastgestelde periode
steeds opnieuw verlengd4" Dank zij deze gunst van de hertog konden Bossche handelaren
relatief ongehinderd hun activiteiten buiten de stad voortzetten, althans binnen de hertogdommen
Brabant en Limburg en de landen van Overmaze, want alleen in die gebieden
had genoemde brief rechtskracht. Buiten dit gebied, vooral in Holland, ondervonden Bosschenaren
niet zelden de negatieve gevolgen van de slechte financiële positie van de stad.
Herhaaldelijk werden buiten het gewest goederen van Bossche poorters in beslag genomen
of werden Bossche poorters gearresteerd en in gijzeling genomen46.
Een van de belangrijkste oorzaken van de slechte financiële situatie van 's-Hertogeilbosch
was het grote aantal erf- en lijfrenten dat in het laatste kwart van de vijftiende
eeuw was verkocht ter dekking van de hoge kosten die de stad in verband met de voortdurende
oorlogen moest maken. Zo kocht ene Jacob Tymans ~iit Haarlem op 1 december
40 GAH OA B67, 1560-1561, wan allerhande zaken.
41 VAN DEN HEUVEL ed., Rechtsbronnetz atnbachtsgilden , nr. 135, 525-530.
42 GAH OA B67, 1560-1561, vat1 allerhande zaketz.
43 GAH OAA 8085.
44 111 de jaren 1564-1565 en 156.5-1566 krijgt hij als stadsspeelman van het stadsbestuur een beta-
ling voor aanschaf of onderhoud van zijn tabbaard: GAH OA B71 1564-1565, vati allerhande
zaken, GAH B72, 1.565-1566, ibidem.
45 JACOKS, Justitie en politie, 71; op p. 284 geeft Jacobs een overzicht van de brieven van state en
atterminatie, zoals die gedurende de zestiende eeuw werden uitgegeven; BLONDE, Sociale strttc-
tifren, 4-6; BLONDE, 'Saneringspogingcn', 68.
46 JACOBS, Justitie en politie, 71.